5.2. Mineral xomashyo resurslari
Mineral xomashyo turlari juda ko‘p. O‘zbekiston sharoitida uni quyidagicha guruhlashtirish mumkin: yoqilg‘i-energetika, metallar va nometallar, texnik xomashyo, o‘tga chidamli xomashyo, qurilish materiallari, suvlar.
Mineral xomashyo resurslarining tarkibi
Resurslar guruhi
|
Resurslar tarkibi
|
1. Yoqilg‘i-energetika
|
Neft, tabiiy gaz, ko‘mir, uran
|
2. Metallar
|
Qora, rangli, nodir, asl
|
3. Nometall mineral
xomashyo
|
Kaliy va osh tuzi, fosforitlar, oltingugurt, apatit, brom, yod
|
4. Texnik xomashyo
|
Olmos, asbest, korund, grafit, kaolin, bentonit
|
5. O‘tga chidamli
xomashyo
|
Xrom, kobalt, volfram, molibden
|
6. Qurilish
materiallari
|
Grafit, qum, qum-grafit aralashmasi, tog‘
jinslari, o‘tga chidamli tuproq, dolomit
|
7. Suvlar
|
Ichimlik suvi, mineral suv, termal suv, sanoat suvi
|
Keyingi yillarda qator neft-gaz konlari topildi. Farg‘ona viloyati hududida yirik konlardan Shimoliy So‘x, Chung‘ara, Chimyon, Sho‘rsuv, Andijon viloyatida Janubiy Olamushuk, Polvontoshni ko‘rsatish mumkin. Farg‘ona vodiysidagi konlarda asosan neft uchraydi. Ular bir necha o‘n yillardan beri milliy iqtisodiyotga xizmat qilib kelmoqda. Mustaqillik yillarida Namangan viloyatida Mingbuloq neft koni ochildi. Farg‘ona nefti asosan yengil, oltingugurti kam, parafini ko‘proq. Janubiy neft konlari Surxondaryo viloyatida joylashgan.
Neft konlarining katta zaxiralari Ustyurtda topilgan. Bulardan tashqari, neft-gaz kondensat konlari Muborak, Sho‘rtan, O‘rtabuloqda joylashgan. Qashqadaryodagi Ko‘kdumaloq koni ayniqsa istiqbollidir.
O‘zbekistonda gazning aniqlangan zaxiralari 2 trillion kubometrni, ko‘mirniki 2 milliard tonnadan ziyodroqni tashkil etadi. Mamlakatda topilgan konlarning zaxiralari nafaqat ichki ehtiyojlarni qondirishga qodir, balki energiya manbalarini eksport qilish imkonini ham beradi.
Neft va gazga boy beshta mintaqa aniqlangan: Ustyurt, Buxoro – Xiva, Janubiy-g‘arbiy Hisor, Surxondaryo va Farg‘ona. Gazning hozirgi aniqlangan zaxiralari mamlakat ehtiyojlarini 35, neftniki 30 yil mobaynida qoplashga yetadi. Shu bilan birga O‘zbekistonda gaz va neft zaxiralarini izlab topish darajasi 30 – 32 foizdan oshmaydi.
Mamlakatda tabiiy gaz va gaz kondensatini qayta ishlash istiqbollidir. Gazning tarkibida etan, propan va butan bo‘lib, ulardan polimer materiallari olinadi. Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasidan olinayotgan propandan nitron tolasi ishlab chiqariladi.
O‘zbekiston yoqilg‘i-energetika majmuasining asosiy ishlab chiqarish ko‘rsatkichlari
Dostları ilə paylaş: |
