N a m a n c a n d a V l at universitkti viaxkamon q o d I r j o n o d I i j o n o V i c h d I n s h u n o s L i k
Yüklə 4,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
| «missio»
fe’lidan olingan bo ’lib, «yuborish», «vazifa topshirish», missioner esa “vazifani bajaruvchi” degan m a’nolami anglatadi. Missionerlik esa belgilangan vazifalami hal qilishga qaratilgan nazariy va amaliy faoliyat majmuini bildiradi. 120 Turli lug’atlar va manbalarda missionerlikka ko’plab ta’riflar berilgan. Ulaming deyarli barchasida missionerlikka xos xususiyatlar tavsiflanishi barobarida, bu so’z asosan xristian dini bilan bog’lanadi. Jumladan, har yili qayta nashr etiladigan «World Book» (“Jahon kitobi”) entsiklopediyasida “Missioner biror diniy guruh tomonidan boshqalami o ’z diniga targ’ib qilish va kiritish uchun yuborilgan inson”,-degan fikr qayd etilgan. 2005 yilda Moskva shahrida nashr etilgan “Kirill va Mefodiyning katta entsiklopediyasi”da esa «Missionerlik biror diniy birlashma vakillarining o ’z e ’tiqodini boshqa din vakillari orasida yoyish harakati»,-degan ta ’rif keltirilgan. Umuman olganda, turli lug’atlar va manbalarda bayon etilgan ta’riflar bib-biriga juda yaqin va o ’xshash b o ’lib, ularga tayangan holda quyidagi xulosalami chiqarish mumkin. Aw alam bor, missionerlik - bir dinga e’tiqod qiluvchi xalqlar orasida boshqa bir dinni targ’ib qilishni anglatadi. Bunday harakat dastlab Buddizm doirasida miloddan aw algi III asrdan boshlab yoyilgan. Xristianlikda esa missionerlik IV asrdan paydo bo ’lgan va XIII-XVI asrlarda xristian missionerligi Hindiston, Xitoy, Yaponiyaga kirib borgan. XV-XVI asrlarda Ispaniya va Portugaliya mustamlaka imperiyalari tashkil topgach missionerlik Katolik1' cherkovi doirasida o ’z faoliyatini kuchaytirgan va yangi erlami zabt etishda g ’oyaviy asos bo ’lib xizmat qilgan. Katoliklarning turli y o ’nalishlariga mansub missionerlaming oshkora yoki maxfly ravishda Amerika, Osiyo, Afrika xalqlarini zabt etishda qatnashganlari bunga dalil b o ’la oladi. Shunisi e ’tiborga molik-ki, missionerlik rivojlanib borgani sari tegishli tashkiliy asoslar ham yaratib borilgan. Xususan, katolik missionerlariga rahbarlik qilish uchun papa Grigoriy X V 1662 yilda Diniy targ’ibot kongregatsiyasini (1968 yildan Xalqlami Injilga e ’tiqod qildirish kongregatsiyasi) ta’sis etgani fikrimizning isboti b o ’la oladi. Rim papasi Piy XII ning missionerlikka da’vat ruhi bilan sug’orilgan “Fideyi Donum” (1957), Ioann XXIII ning “Printseps postorum” (1959), Pavel VI ning “Populorum progressio” (1967) nomalari, II Vatikan soborida (1962-65) missionerlik masalalariga bag’ishlab qabul qilingan 11 Х ристианликдаги ini йирик окимлардан бири булиб, лотин тилидан тарж има килганда "Бутун ж ахон” деган маъно беради. 121 maxsus dekret qabul qilingani ham bu yo ’ldagi ishlar tadrijiy tashkil etilganini ko ’rsatadi. Missionerlik muassasalari yirik kapital va erlami tasarruflariga olib, o’z mamlakatlari siyosatini o ’tkazishda faol ishtirok etganlar. M a’rifat tarqatish, tibbiy yordam ko ’rsatish ishlarini monopollashtirib olib shu yo’l bilan xristianlik targ’ibotini kuchaytirganlar. Shu asnoda tajriba osha borgani va faoliyat hududi kengaygani sari missionerlar xristianlikni qabul qilgan aholi ichidan mahalliy ruhoniy kadrlar tayyorlashga e ’tibor bera boshlganlar. 1978 yildagi konklavlarda12 Afrikadan 12 kardinal, Osiyodan 9 kardinal ishtirok etgani ana shu harakatning hosilasi edi. 1517 yili katoliklikdan ajralib chiqqan protestantlik uyushmalari esa umumjahon ruhoniyligi tamoyiliga amal qilib, har bir dindordan missionerlik qilishni talab etib kelmoqda. Xususan, 1772 yilda Germaniyaning Drezden shahri yaqinidagi Gemgut degan joyda yuzaga kelgan gemguterlar jamoasi protestantlardan birinchi bo’lib missionerlik faoliyatini olib borganlar. XVIII-XIX asrlarda protestant missionerligi Angliyaning kolonial siyosati bilan bog’liq holda o’sib bordi. Shuningdek, missionerlik faoliyati bilan xristianlik doirasida yuzaga kelgan, izdoshlari soni ozchilikni tashkil qiladigan yangi konfessiyalar ham shug’ullana boshlaganini qayd etish zarur. Yuqoridagi mulohazalar ham missionerlik asosan xristian dini bilan bog’liq hodisa ekanini k o ’rsatadi. Katoliklik va protestantlikda missionerlik bilan shug’ullanish har bir masihiyning burchi darajasiga ko ’tarilgan. Shunga qaramay, missionerlikni faqat xristian dini bilan bog’lash to ’g ’ri b o ’lmaydi. Hozirgi kunda missionerlik faoliyati bilan faol shug’ullanishga harakat qilayotganlar orasida bahoiylar va krishnachilar ham borligi fikrimizga misol b o ’la oladi. “World Book” entsiklopediyasida keltirilgan m a’lumotlarga k o ’ra, dunyodagi umumiy missionerlaming 2G ’3 qismini katolik missionerlari tashkil etadi. Shunday bo’lsa-da, hozirgi kunda Protestantlik missionerlikning asosiy homiysi b o ’lib turibdi. 12 К атолик чсрковининг снг ю кори даражадаги рухонийлари — кардиналларининг кенгаш и хисобланиб, П апа хам айнан шу кенгаш аъзолари орасидан сайланади. Бу хам конклавларнинг макоми нечоглик ю кори эканини англатади. 122 Bir qancha oqimlarga bo’linib ketgan Protestantlikda missionerlik din arkonlaridan biri hisoblanib, missionerlik jamiyatlarining har bir a ’zosi esa bunday amaliyotni o ’zi uchun farz deb biladi. Shuning uchun ham, hozirda dunyodagi xalqaro missionerlaming k o ’pchiligini protestant missionerlari tashkil qiladi. Agarda protestantlik tarqalgan hududlar xaritasiga nazar tashlasak, ulaming deyarli barchasi rivojlangan yirik davlatlarda joylashganiga guvoh bo’lamiz. Protestantlikda oqimlar juda tez-tez paydo b o ’lib turadi, har bir oqim o ’z missionerlik tashkilotiga ega bo’ladi. Quyida protestantlikdagi eng yirik va missionerlik bilan faol shug’ullanadigan tashkilot va uyushmalar haqida fikr yuritiladi. Protestant oqimlari orasida eng yiriklaridan biri b o ’lmish adventizm13 oqimiga 1831 yili Uayt M iller tomonidan asos solingan. U.Miller Bibliya matnlariga asoslangan holda 1843-1844 yillarda Isoning ikkinchi qaytishi yuz beradi deb bashorat beradi. Bashorat amalga oshmagan bo’lsada, oqimning ta’siri ko’pchilik orasida saqlanib qoladi. Yüklə 4,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|