N. M. Yusifov, K. Ş. DaşDƏMİrov

158 
 
Pantoten  turşusu  (və  ya  pantoten)  açıq  sarı  yapışqanvarı 
yağa  bənzər  mayedir.  Suda  yaxşı  həll  olur.  Turşu  və  qələvilərin 
istirakı ilə hidroliz olunur, peptid rabitəsi pozulur. Az davamlıdır, 
asan oksidləşir. Bu vitamin sintez edilmişdir. İnsanın, heyvanların 
və bitkilərin həyatında pantoten turşusunun rolu çox böyükdür. O, 
koenzin  A-nın  tərkibinə  daxil  olmaqla,  mübadilədə  mühüm  rol 
oynayır. 
 
 
Karbon  turşularını  (sirkə  turşusu,  palmitin  turşusu  və  s.) 
fəallaşdırmaqla,  onların  oksidləşməsinə  şərait  yaradır,  zülalların 
mübadiləsi və lipoidlərin sintezində iştirak edir.  
Pantoten turşusunun çatışmamazlığından insan və heyvan-
larda  dermatit  baş  verir,  tüklər  piqmentasiyasını  itirir,  tökülür, 
sinir sisteminin, böyrəküstü vəzlərin və ürəyin fəaliyyətində poz- 
N 
 
N 
 
N 
 
NH
2
 
│ 
                                                  O               
3-fosfoadenozin 
                                                  │               
5-difosfatın 
                                             O═P─OH          
qalığı 
                                                  │ 
                          O                     O 
                                     
                     │ 
                       H  H              O═P─OH 
                 │   │  │   │             │    
                 C─C─C─C─CH
2
─O 
                 │   │  │   │ 
       OH    H   
│
  OH H  
       │             │ 
O ═ P ──── O 
       │ 
       OH                   
Koenzim A
                                                                                     
                                                                           
                                                                               
 tiolamin qalığı                pantoten turşusunun qalığı                                                                    
 
                                                                                        CH
3 
 
HS─(CH
2
)
2
─NH ─ CO─(CH
2
)
2
─NH─CO─CH─C 
                                                                        │      │    CH
3
 
                                                                        OH   CH
2
 
                                                                                 │ 
                                                                           
                                                                               
N 
 

---

159 
 
ğunluq əmələ gəlir.  
 
 
 
 
Pantoten  turşusu  gövşəyən  heyvanların  işkənbəsində,  tək-
dırnaqlıların  və  quşların  bağırsağında  mikroorqanizmlər  tərəfin-
dən də sintez olunur. Lakin sonuncuların tələbi ödənilmir.  
Heyvan  toxumalarında  pantoten  turşusunu  parçalayan 
fermentlərə  təsadüf  edilməmişdir.  O  orqanizmdən  sidiklə  xaric 
olunur. 
Atın yeminin hər kiloqramında 3,2 mq, cücələrinkində isə 
9 mq pantoten turşusu olduqda onların orqanizminin tələbi ödəni-
lir.  
Pantoten turşusu ən çox bitkilərin yaşıl hissəsində, yarpaq-
larda və mayalarda olur. Bundan başqa, düyü kəpəyində (1,5 –  2 
mq%), buğdada (1 mq%), buğda kəpəyində (2,5 mq%), kartofda, 
kələmdə  (0,4  mq%),  otda  (1,2  mq%),  dənli  bitkilərin  qabığında 
mövcuddur. Bu vitaminə qaraciyərdə, ətdə, yumurtada və süddə 
də çox rast gəlinir.  
 
 
 
6.12 B
5
-vitamini (və ya PP) 
 
Bu vitamin nikotin turşusu və onun amidindən ibarətdir.  

---

160 
 
B
5
  vitamini,  yaxud  niasin  su  və  spirtdə  yaxşı  həll  olan,  zəif  turş 
dada malik, temperatura davamlı, ağ kristallik maddədir.  
 
 
 
Nikotin turşusu 236
0
C-də, nikotinamid isə 129
0
С-də əriyir. 
Bu  vitamin  nikotinamid  formada  oksidoreduktaza  fermentlərində 
koferment: nikotinamidadenindinukleotid (NAD) və nikiotinamid-
adenindinukleotidfosfat  (NAOF)  funksyasını  yerinə  yetirir,  yəni 
anaerob  dehidrogenazanın  tərkibində  olur,  bioloji  oksidləşmə 
reaksiyalarını  sürətləndirir,  karbohidratların  və  yağ  turşularının, 
fosfatidlərin  parçalanmasında  iştirak  edir.  PP  vitamini  donuzda, 
itdə, quşlarda və s. heyvanlarda triptofandan da əmələ gəlir. Niko-
tin  turşusunun  biosintezi  kövşəyən  heyvanların  işkənbəsində  və 
cücələrin bağırsağında daha intensiv gedir. 
B
5
  vitamini  çatışmadıqda  insanlarda  pellaqra  xəstəliyi 
əmələ gəlir. Bu da dərinin açıq  yerlərində (sifətdə, əllərdə, ayaq-
larda)  simmetrik  yaraların  əmələ  gəlməsi  və  sinir  pozğunluqları 
(qısa müddətli huşsuzluq-demensiya) ilə xarakterlənir. Bu xəstəli-
yə körpə və yaşlı donuzlar, ev quşları daha çox həssasdır.  
Ərzaq  məhsullarında  nikotin  turşusu  olmadıqda  toxuma 
tənəffüsündə iştirak edən bir sıra fermentlərin sintezi pozulur. Bu 
vitamin  karbohidrat  mübadiləsində  iştirak  edir.  Bundan  əlavə 
nikotin  turşusu  azot  mübadiləsinə,  qanda  xolesterinin  miqdarına, 
yağ turşularının sintezinə təsir göstərir. Bu vitamin qan yaranmada 
iştirak edir.  
Bu  vitamin  dənli  bitgilərin  toxumunda,  qabıq  hissəsində 
çoxdur. Buğdanın qabığında 15-30 mq %, dənində isə 5-7 mq %,  
N 
─COOH 
Nikotinamid 
Nikotin turşusu 
─CONH
2 
N 

---