Namangan pedagogika kolleji

Ma’naviyat daqiqasi

Tanlash ... tanlash doim azoblidir. Va bu har doim zarar etkazadi. Bilaman.

REJA:

1. 
   Musiqada ritmning ahamiyati
   
2. 
   Musiqada tempning ahamiyati
   

Ritm nima?





Metr nima ?


20- Mavzu: Musiqada ritm metr va temp axamiyati.
Reja:

1. 
   Musiqada ritmning ahamiyati
   
2. 
   Musiqada tempning ahamiyati
   

1. 
   Ritm¹² — bu metr asosida uyushtirilgan tovush cho‘zimlarining
   

izchilligi.
«Ritm» so‘zi tartibga solingan, to‘g‘ri uyushtirilgan harakat- ni bildiradi. Bunday harakatni tashkillashtirish vositasi sifatida metrik aksentlari xizmat qiladi. Demak, metr ritmning asosidir.
Masalan: 27-misolda keltirilgan kuyning ritm, metr va metrik aksentlarining o‘zaro ta’siri quyidagicha sxematik tasvirda ko‘rsatilgan



Ritmik harakat jarayonida tayanch rolini metrik aksentlardan tashqari ritmik aksentlar ham bajo keltirishi mumkin. Ritmik aksentlar takt cho‘zimlari orasida eng katta cho‘zimli tovushda paydo bo‘ladi. Chunki davomli tovushlar og‘ir, aksenti bor, ta­yanch tovush sifatida his etiladi. Mayda cho‘zimdagi tovushlar esa qisqa, yengil bo‘lib katta cho‘zimli tovushlarga qarab intiladi.
Takt kuchli hissasidagi tovushning cho‘zimi kattaroq bo‘lishi samimiy holatdir. Bu degani, metr (kuchli hissa) va ritm (katta cho‘zim) aksentlari bir-biriga to‘g‘ri keladi.
Metrik va ritmik aksentlarning bir-biriga to‘g‘ri kelmasligi sinkopani hosil qiladi.
Temp — musiqa harakatining tezligidir. Temp bir daqiqada metr hissalari pulsatsiyasi tezligi bilan o‘lchanadi. Eskicha musiqada (XVII asrgacha) tempni aniqlaydigan maxsus belgilardan foyda- lanilmas edi. O‘sha zamon musiqa amaliyoti uchun odatiy ho- lat bo‘lib qolgan tovushning yangrash uzunligini unga biriktiril- gan nota cho‘zimi bildirib turardi. Ijro etish tezligi shu notalar orqali o‘rnatilar edi
Musiqada tempning ahamiyati g‘oyat katta. U musiqaning ifo- dali vositalaridan biridir. Har qanday obraz yoki psixologik holat ularning xarakteriga muvofiq tempida to‘liq ochilib gavdalanadi. Masalan, vazmin templarda osoyishtalik yoki qayg‘u, tantanavor yoki ruhan ko‘tarinki holatlar aks etiladi. Tez tempda avvalom turli xil harakatlar, hayajonli holat yoki dramatik to‘qnashuvlar gavdalanadi. O‘rta templar har xil xarakterdagi musiqani yara- tishga imkoniyat beradi. Vazmin tempdan keyin o‘rta temp hara- katchanlik, tez tempdan so‘ng esa — tinchlanish ko‘rsatilishi si- fatida idrok qilinadi. Shunday qilib, tеmp kontrastlik yaratishdagi muhim vositadir.
Nazorat savollari va topshiriqlar:

1. 
   Metr, takt, o‘lchov, hissa, aksent, taktoldi, oddiy metr, murakkab metr, aralash metr, o‘zgaruvchan metr, ritm, sinkopa, cho‘zimlarning asosiy va erkin bo‘linishi, triol, kvintol, sekstol, septol, duol, kvartol, bir tekis ritm, punktirli ritm, sinkopali ritm kabi tushunchalarning har birini batafsil yoritib bering.
   

Foydalanilga adabiyotlar:
1. Ibraximjanova Gavxar Amanbayevna Urmanova Lola Akbarovna Xodjayeva Maxfuza Xalilovna Xalilov Faxriddin Nuriddinovich “MUSIQA NAZARIYASI. GARMONIYA”
2.V.A.Vahromiiyev “MUSIQA NAZARIYASI
”3. ARXIV.UZsayti WWW