Naxçivan dialekt və ŞİVƏLƏRİNİn lüĞƏTİ

Günün altda 
yanıb kösövə dönüp. 
KÖŞDÜ-KƏMƏŞDI 
(Camaldın, 
Daylaqlı) 
– 
bird
əfəlik, yerli-dibli. –Ta köşdü-kəməşdi köçüp gəliplər bizim 
k
əndə. 
KÖŞƏ  (Babək,  Şərur)  –  çarıq  tikmək üçün gönün 
qırağından  kəsilən  şırım,  qaytan.  –Köşəni gönnən kəsip  çarıx 
tik
ərdilər əvvəllər. 
Ağdam,  Füzuli,  Kürdəmir, Mingəçevir, Zəngilan 
şivələrində də köşə eyni mənada işlənir (1, s.288). 
KÖŞMƏX' (Kəngərli,  Şahbuz,  Şərur)  –  arıların  girib-
çıxması üçün arı səbətinin qabağında qoyulan kiçik qapı.  
KÖZƏNƏX'  (Kükü)  –  sulu yer.  –Közənəx' yerdə 
yaşıllıx çox olar. –Yarpız ən çox közənəx' yerdə olar. 
KUBBAN//GUPPAN  (Çalxanqala)  –  böyük ç
əkic.  –
Kubbannan difarı-zadı uçurdallar. 
KUF 
(Naxçıvan, Şahbuz) – yelləncək. –İndi ora hökmət 
g
ətirip kuf zad qoyup, uşaxlar oynuyullar. 
KUFLAN  (Bab
ək, Şahbuz, Şərur) – yelləncək. –Deyir 
b
əlkə qapı bına kuflandı, oturub üsdündə yellənir. 
KUFUL 
(Ərəfsə) – аğıl. -Savеtdən qаbах biz vаrrıydıх, 
kufullаrımız vаrdı. 
KULAMAN (Bab
ək, Sədərək, Şərur) – gavalı növü. 
KURİX' (əksər şivələrdə) – bir yaşa qədər at balası. -
Kurix' atın təzə doğulmuş balasıdı. 
KÜÇ
ÜX'LƏMƏX' (Nахçıvan) - аğаcın dibindən bitən 
158 
 

---

yеni kоllаr. -Аlçа аğаcı çох küçüx'lüyəndi. 
KÜFƏN  (Nehrəm)  -  sümüklərin görünməsi.  –
İşdəməx'dən yazığın küfəni çıxıp. 
KÜFLƏ//KİFLƏ  (Babək, Kəngərli,  Şahbuz,  Şərur)  – 
t
əndirin hava yeri. 
KÜKƏ (Ordubad) – çöçə. –Nənəm elə kükə pişirir ki, 
yes
ən diyəssan bi də yeyim.  
KÜKÜ 
(əksər  şivələrdə)  -  yumurtа  və  göyərtinin  bir 
yеrdə  qаyğаnаq  kimi  bişirilməsi.  –Qəşəx'  salmancıx  küküsü 
pişirmişəm, dur gə. 
KÜLAFRƏNGİ (Naxçıvan) – yanları açıq çardaq. –O 
vaxdı bəy oturardı kulafrəngidə, gəlin gələndə ona alma, qanfet 
atardı. 
KÜLƏCƏ (Culfa, Ordubad) – büzməli qadın paltarı. 
KÜLƏ  ÇƏRŞƏNBƏ  (Şərur)  -  boz  ayın  ikinci 
ç
ərşənbəsi. –Külə  yanı ki, bı hələm  yarımçıxdı da, tam dəyil, 
ikisi d
ə var axı dalda. 
KÜLƏ-KÜLƏ  (Ordubad,  Şahbuz)  –  kiçik çillədən 
sonra  insanların  ev-eşikdə, həyət bacada səliqə  sahman 
yaratması. –Külə-külədə əv-eşiyi dibdən-daşdan yığışdırırıx. 
KÜLLƏNMƏX' (əksər şivələrdə) – veyillənmək, vaxt 
keçirm
ək. –Dedim, ay bala, bı boyda bırda külləndiyivi get bir 
işin də ücünnan sən tut da. 
KÜLÜS 
(Şahbuz) – gilənar növü. 
KÜM 
(Şahbuz) – barama. 
159 
 

---

KÜMDAR 
(Şahbuz) – barama saxlayan adam. –Bizim 
d
ədəmiz-babamız hamısı kümdar oluplar. 
KÜMXANA 
(Şahbuz) – barama saxlanan yer. 
KÜNDƏGİR (əksər şivələrdə) – çörək yapanda xəmiri 
künd
ələyən qadın. –Kündəgir kündəni tutur, biz də açırıx. 
KÜNƏ (Bənəniyar) – yumuranın yastı tərəfi. –Yumurta 
döyüşəndə künəynən vırsan uduzarsan, tez qırılar unda. 
KÜPÜ  SÜZMƏX'  (Naxçıvan)  –  şübhələnmək, duyuq 
düşmək. –Oğla:n küpü süzdü ki, diyəsən Həmzə bınnarı alladır. 
KÜR 
(Оrdubаd)  -  nаdinc,  şuluqçu,  şıltаq.  -Çох  kür 
uşахdı. 
KÜRDƏŞ (Sədərək) - sаrı rəngli üzüm növü. -Kürdəş 
üzümnən хоşum gəlir. 
KÜRDKÜLƏŞ  (Ələhi,  Nürgüt)  -  sürtgəc.  -Kürdküləşi 
аtаmа vеr. 
KÜRƏX' (Keçili) - unu kisələrə yığmaq üçün işlədilən 
taxta al
ət. –Kürəx' dəyirmanda ən çox işdənir. 
KÜRƏ  QOYUN  (Culfa,  Şahbuz,  Şərur)  –  qısa  və 
balaca qulaqlı qoyun. 
KÜRNƏŞ  (Şahbuz)  –  istidə  bir yerə  yığışıb  bir-birinə 
sığınaraq kölgələnən qoyun sürüsü.  
KÜRSƏYƏ GƏLMƏ (Culfa) – itlərin cütləşmə dövrü. 
–
İtə deyillər, kürsəyə gəlib. 
KÜRSÜ  (
əksər  şivələrdə)  –  qışda  təndirin üstündə 
qızınmaq üçün qurulmuş taxt. –O vaxdı kürsü qururdux qəşəx', 
160 
 

---

doluşurdux altına. 
KÜRSÜ PALAZI 
(Şahbuz) – kürsünün üstünə salmaq 
üçün toxunan palaz. –
Kürsü palazın toxuyurux kin, qışda atax 
kürsü:n üsdün
ə. 
KÜSPƏLƏŞMƏX' (Payız) – topa halında bərkimək. –
Yağı əridim, tortası bilmirəm niyə, qəşəx' çıxmadı, küspələşdi. 
KÜŞDƏRƏ  (Xok)  –  taxtanın  künclərini düzəltmək 
üçün istifad
ə  olunan alət.  –Taxdadan  olan  şeylərin  küşdərini 
düz
əldillər, ona görə də küşdərə deyillər. 
KÜŞDÜYƏ  ÇIXMAX  (Naxçıvan)  –  savaşmaq.  –
Uşaxlar küşdüyə çıxıp, səsdən qulax tutulur. 
KÜŞKÜRTMƏX'  (Sirab)  -  iti  bir  bаşqаsının  üstünə 
hürdürmək. -İti mənim üstümə küşkürdür ki, qаpsın. 
KÜT 
I  (Şahbuz)  -  ələnməmiş  arpa  unundan  it  üçün 
bişirilən çörək. –Kütü pişirərix' ki, it bir şey tapbıyanda yesin.     
KÜT  II (
əksər  şivələrdə)  –  təndirin  divarından  dibinə 
düşüb  külə  bulaşmış  çörək.  –Çörəyin nə  qədəri  küt  getdi  bı 
d
əhə. 
KÜT  III (
əksər  şivələrdə)  –  piş  kəsən, iti olmayan. –
Pıçaxların hammısı kütdü. 
KÜVƏR//KÜƏR (Culfa, Şərur) – ikiillik dişi keçi. –İki 
yaşında geçidi küvər. 
KÜY-
KƏLƏX'  (Nахçıvan)  –  fırıldаq.  –Bаşdаn-əyаğа 
küy-
kələx'di. 
KÜZ  I 
(Culfa,  Ordubad,  Şərur)  –  mal-qaranın 
161 
 

---