Nazorat ishi

2. Bank hisob-operatsion apparatining tuzilishi.
Banklarda bajariladigan barcha operatsiyalarning buxgalteriya hisobini olib
borish bankning hisob-operatsion bo‘limiga yuklatilgan. Hisob-operatsion bo‘limi
bank faoliyatining ko‘lami va yo‘nalishi, mijozlar soni hamda boshqa
ko‘rsatkichlarga qarab bir qancha guruhlardan iborat bo‘ladi. Bu guruhlarda ish
yurituvchilarni mas’ul ijrochi deb ataladi. Har bir mas’ul ijrochiga bir nechta
mijozlar bo‘lib berilib, ular o‘z mijozlari bo‘lmish yuridik va jismoniy
shaxslarning hisob-kitob, kassa, valuta va kredit va boshqa operatsiyalari bo‘yicha
hisob ishlarini olib boradilar, ularga xizmat ko‘rsatadilar. Bu guruhlar hisob guruhi
deyiladi. Bundan tashqari, hisob-operatsion bo‘limda banklararo hisob-kitoblar
bo‘limi, davlat budjetini kassaviy ijrosi bo‘limi, bank ichki operatsiyalarini tashkil
etish bo‘limi ham mavjud bo‘ladi. Bu bo‘limlarda ishlovchi buxgalterlar soni ham
mazkur bo‘limda bajariladigan operatsiyalar ko‘lami bilan belgilanadi.
Banklararo hisob-kitoblar bo‘limining vazifasi mas’ul ijrochilardan boshqa
banklarga tegishli bo‘lib, o‘tkazilishi kerak bo‘lgan hujjatlarni qabul qilish, ularni
banklar bo‘yicha saralash, hujjatlardagi yozuvlarning to‘g‘riligini filiallararo
aylanmalar bo‘yicha nazorat qilish va boshqa bankka hujjatlarni elektron pochta
orqali jo‘natishdan iborat. Lekin hozirgi kunda deyarli barcha tijorat banklarida
hisob-kitob hujjatlari mas’ul ijrochidan so‘ng bosh buxgalter tekshiruvidan
o‘tkaziladi va elektron axborot bankining hisoblash markaziga uzatiladi. Bu yerda
elektron to‘lovni boshqa banklarga o‘tkazish ishlari bajariladi.
Davlat budjetining kassaviy ijrosi bo‘yicha bo‘lim buxgalterlari davlat
budjeti daromadlari va xarajatlari bo‘yicha operatsiyalarni tashkil etadi, bu
operatsiyalar hisobini olib boradilar, davlat budjeti xarajatlarining to‘g‘ri va
qonuniy sarflanishi ustidan nazorat qiladilar. Ichki bank operatsiyalari bo‘yicha
bo‘limning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
– bank asosiy vositalarini, kam baholi va tez eskiradigan buyumlarni sotib
olish, ularning eskirishi, qayta baholanish hamda hisobdan chiqarilishini hisobga
olish;
– bank nomoddiy aktivlarini, materiallarni sotib olish, eskirishi, qayta
baholash, hisobdan chiqarilishini hisobga olish;
– bank boshqaruv apparati va xodimlarining xarajatlarini hisoblash va
hisobga olib borish;
– bankning barcha daromadlari bo‘yicha hisobni olib borish;
– bankning barcha xarajatlarini hisobga olib borish va hokazo.
Yuqorida sanab o‘tilgan bo‘limlar majmuasi bankning hisob-operatsion
bo‘limini tashkil etadi. Hisob-operatsion bo‘limni bank bosh buxgalteri
boshqaradi. Bankdagi mijozlar soni, bajaradigan operatsiyalar ko‘lami va hisoboperatsion bo‘limdagi guruhlar soniga qarab bosh buxgalterning bir yoki ikki
muovini tayinlanadi. Yordamchi va Bosh kitoblarda operatsiyalarni qayd etish,
dasturli komputer tizimida hisobotlar tuzish ishlariga umumiy rahbarlik qilish bank
bosh buxgalterlariga yuklanadi. Agar bosh buxgalter bo‘lmasa, ya’ni mehnat
ta’tilida, xizmat safarida yoki kasal bo‘lsa, bank rahbarining buyrug‘iga ko‘ra.
uning muoviniga topshiriladi. Bankning buxgalteriya hisobi va hisobotini tashkil
etish bilan bankning bosh buxgalter shug‘ullanadi.