NəSĠman yaqublu

Göbbelsin  başçılıq  etdiyi  Maarif  və  Təbliğat  Nazirliyinin  alman 
cəmiyyətinə təsiri getdikcə artırdı. Nazirliyinin işçilrinin də sayı durmadan artırdı. 
1933-cü  il  martın  13-də  yarandıqdan  və  elə  həmin  vaxtdan  Göbbelsin  başçılıq 
etdiyi  nazirliyin işçilərinin  ümumi sayı 350 nəfər idisə, artıq dörd ildən sonra  bu 
rəqəm 1000-ə çatdı. 
Göbbelsin  apardığı  siyasət  nəticəsində  çoxlu  sayda  tanınmış  ziyalılar  ya 
məhv edilir, ya da ölkədən qovulurdu. Belə məşhur ziyalılar arasında aşağıdakılar 
da  vardı:  Erix  Myuzam,  Karl  Oseçeski  (Nobel  mükafatı  laureatı),  Marks  Zivers, 
Adam Kukxof, Albert Xausxofer, Kurt Tuxolski, Valter Benyamin, Karl Eynşteyn, 
Valter Qazenklever və s. 
Tanınmış  alman  yazıçıları,  dirijor  və  bəstəkarları  isə  mühacirətə  getdilər. 
Onların arasında Tomas və Henri Mannlar, Bertold Brext, Remark, Zegers, Bexer, 
Bruno  Frank, paul Xindemit, Piskator, Reynxard, Kandinski və s. (372, s.320) 
Bu əməliyyata başçılığı isə Göbbels özü aparırdı. Maraqlıdır ki, Göbbelsin 
bu  “təmizləmə”  siyasətinə  qarşı  çıxan,  etiraz  edən  ziyalılar  da  az  deyildi.  Yazıçı 
Oskar  Mariya  Qraf  özünün  məşhur  “Mənim  də  kitablarımı  yandırın”  məktubunu 
bütün  alman  redaksiyalarına  yaymışdı:  “Bütün  mənim  həyatım  və  bütün 
yaradıcılığım  tələb  edir  ki,  mənim  kitablarım  da  tonqalın  təmiz  alovlarında 
yandırılsın,  lakin  qəhvəyi  quldurların  və  qatillərin  qanlı  əllərinə  düşməsin. 
Yandırın  alman  zəkasının  yaratdıqlarını!  Siz  onu  söndürə  bilməyəcəksiniz  və  öz 
biabırçılığınızı da gizlədə bilməyəcəksiniz!” (371, s.321) 
Eyni zamanda həmin ilin oktyabrında 88 alman yazıçısının imzası ilə Hitleri 
müdafiə  edən  bir  sənəd  –  “Hitlerə  inam  andı”  yayılıb  təbliğ  edilirdi.  Göbbels 
təbliğatın formalarından və üsullarından məharətlə istifadə edirdi. 
Alman  tarixçisi  Helmut  Xayber  “İozef  Göbbels”  kitabında  Göbbels 
tərəfindən  qadağan  edilmiş  mövzuların  siyahısını  vermişdi:  1)  Yoxsul  və  yetim 
uşaqlar haqqında yazmaq olmaz, 2) Şubert və Şumanın Heynenin sözlərinə musiqi 
bəstələdiyini xatırlamaq qadağandır, 3) Hötenin masson olduğunu, İohann Ştrausun 
isə  nənəsinin  yəhudi  olduğunu  çap  etmək  qadağandır.  4)  Hitlerin  gəncliyinə  aid 
mövzuya  toxunulmamalıdır.  5)  Korrupsiya  ilə  bağlı  cinayət  proseslərini 
işıqlandırmağa icazə verilmir (yəni, nasistlər oğru deyillər). 6) Matəm elanlarında 
“tibbi  əməliyyatdan  sağ  çıxmamışdır”  sözünü  xatırlatmamalı  (çünki,  nasist 
xəstəxanalarında əməliyyatlar uğurla keçir) və s. 
Maraqlıdır ki, Göbbels mətbuatla  müqayisədə radioya daha çox göstərişlər 
verirdi.  Onun  göstərişinə  əsasən,  radio  proqramları  “ciddi”  olmalı,  müharibə 
illərində “əyləncə” (daha çox fokstrop və tanqolar ifa etmək) xarakteri daşımalıdır. 
Göbbels  radionu  gərəkli  ideoloji  silah  sayırdı.  Odur  ki,  dünyada  ən  ucuz 
radioqəbuledicilər  Almaniyada  satılırdı.  (372,  s.  332)  Ölkənin  hər  yerində 
qoyulmuş  səsucaldanlardan  isə  nasist  rəhbərlərin  nitqləri,  marşlar,  müharibə 
illərində isə cəbəh xəbərləri verilirdi. Bu səsucaldanları söndürmək istəyənləri ağır 
cəza – həbs düşərgələri gözləyirdi. 

---

Göbbelsin  rəhbərliyi  altında  alman  təqvimindəki  xristian  bayramları  yeni 
bayramlarla  əvəz  olundu.  Məsələn,  30  yanvar  –  hakimiyyətin  alınması  hünü;  24 
fevral  –  NSDAP-ın  yaradılması  günü;  Mart  –  Qəhrəmanları  xatırlama  günü  (hər 
əyalətin öz xüsusi günü); 20 aprel – Hitlerin ad günü; 22 iyun – “günəşli darvaza” 
bayramı;  sentyabr – Nyurenberqdə illik səkkizgünlük partiya qurultayı; oktyabr  – 
məhsul bayramı; 9 noyabr – başlıca bayram, “pivə çevrilişi”nin ildönümü (1923-cü 
il); 25 dekabr – “arilərin doğum günü”. 
Göbbels  bu  bayramları  məharətlə  təbliğata  istiqamətləndirir,  nasistlərin 
mövqeyini möhkəmləndirirdi. 
Hitlerin  sədaqətli  dostlarından  olan  Göbbels  son  məqama  qədər  Berlində 
yeraltı  bunkerdə  qaldı,  Hitleri  tərk  etmədi.  Hitlerin  ölümündən  sonra  isə  artıq 
mövcud olmayan reyxin kansleri olmağa cəhd göstərdi. Göbbelsin həyatı qanlı bir 
sonluqla  bitdi:  özünü  öldürməzdən,  arvadını  zəhərləmədən  qabaq  altı  uşağını  da 
öldürüb məhv etdi. 
Rudolf  Gess  –  1894-cü  ildə  anadan  olmuşdu.  Təyyarəçi  idi.  1914-cü  ildə 
könüllü olaraq orduya getmişdi. 1923-cü ilin çevrilişindən sonra əvvəl Avstriyaya 
qaçmış, sonra da könüllü olaraq qayıdıb Hitlerin olduğu Landsberq həbsxanasında 
yatmışdı.  Burada  o,  Hitlerə  “Mənim  mübarizəm”  kitabını  yazmağa  kömək  etdi. 
Dostlarının  Hitlerə  “  Mənim  fürerim”  (yəni,  mənim  rəhbərim)  müraciətini  də 
formalaşdıran Gess oldu. Hitler hakimiyyətə  gəldikdə onun kabinetində portfelsiz 
nazir oldu. 1938-ci  ildə Gess  gizli Nazirlər Sovetinə daxil  edildi (buraya  yalnız 6 
adam daxil idi). 1939-cu ilin avqustunda isə Müdafiə Nazirliyi Sovetinin tərkibinə 
qatıldı. Həmin ili Hitler onu Gerinqdən sonra özünün ikinci varisi təyin etdi. 
Həm  prezident,  həm  kansler,  həm  də  ali  baş  komandan  olan  Hitlerin 
bacarıqlı aparat rəhbərinə ehtiyacını məhz Gess yerinə yetirirdi. O, həm də “Adolf 
Hitler Fondu”nun rəhbəri idi. (312, s.116) Gessin Fürerin şəxsi katibi kimi Hitlerə 
təsiri  də  böyük  idi.  Gessin  başçılıq  etdiyi  büroda  qərargah  rəisi  vəzifəsini  isə 
Borman  tuturdu  (312,  s.397).  Qeyd  edək  ki,  Hitler  Gessin  başçılıq  etdiyi  büroya 
geniş  səlahiyyətlər  vermişdi.  Gess  Fürerin  şəxsi  katibi,  partiya  üzrə  müavini 
sayılırdı. (330, s.57) 
Almaniyanın  məğlubiyyətindən  sonra  Nyurenberq  prosesində  ekspertlərin 
bir  qrupu  Gessin  sağlamlığını  normal  hesab  etsələr  də,  bəziləri  ona  isterik  və 
psixopatik  diaqnozu  qoyduğundan  Şpandau  həbsxanasına  salındı  və  burada  93 
yaşına qədər qalıb sonda özünü öldürdü. 
Hitlerin  “beşliy”inə  daxil  olan  sonuncu  lider  Ulrix  Fridrix  Villi  İoahim 
Ribbentrop 1893-cü il aprelin 30-da anadan olmuşdu. Atası hərbçi, anası isə evdar 
qadın idi. Bir müddət İsveçrədə, Fransada, İngiltərə və Kanadada yaşadıqdan sonra 
Almaniyaya qayıtmışdı. Hitlerlə ilk tanışlığı 1932-ci ilin avqustunda oldu. Həmin 
vaxtdan onların arasında sıx münasibətlər yarandı. Hitlerin hakimiyyətində paralel 
strukturlar  hər  sahədə  mövcud  olduğu  kimi  xarici  siyasətdə  də  özünü  göstərirdi. 
Məsələn, partiyanın xarici siyasət idarəsinə Alfred Rozenberq başçılıq etdiyi halda, 

---