Niftullayev Vaqif Sahibkarlığın əsasları ‘Zaman nəşriyyatı’

94 Vaqif Niftullayev. Sahibkarlığın əsaslan

obyektin mülkiyyəti olan yeniliklər xüsusi təyinatlı məhsullar hesab olunur. Onlar əmtəə-pul formasına keçilə bilər. İntellektual və ilk növbədə sənaye mülkiyyəti iqtisadi dövriyyəyə daxil olmaqla müqavilə üzrə əldə edilir və ümumi təsərrüfatçılıq qaydalarına tabe edilir. Yeniliklər bazarına əsasən sənaye mülkiyyətinə daxil olan məhsullar daxildir. İntellektual fəaliyyətin nəticələri sənaye mülkiyyətinin obyektləri ilə sıx əlaqədardır.

Yeniliklər bazarında söhbət yeniliklərin əmtəəlik xarakterə malik olmasından və onun reallaşmasından gedirsə, onda bu məhsulun ticarətinin spesifik xüsusiyyətləri meydana çıxır. Bu növ xarakterik xüsusiyyətlərin fəaliyyət imkanları və zəruriliyi ilk növbədə sahibkarlarla yeniliklərin istehsalçıları arasındakı əmtəə-satış münasibətlərini əhatə edir. Bu proseslər daha çox müqavilə xarakteri daşıyır. Onun tərkibə- nə əmtəələrin reallaşmasının ən mühüm şərtləri: məhsulun miqdarı, keyfiyyəti, qiyməti, daşınma və gətirilmə müddəti, tədavül xərcləri, habelə müqavilə öhdəliklərinin yerinə yetirilməməsi ilə bağlı məsələlər daxildir. Yeniliklərin ticarəti zamanı əmtəə dövriyyəsinin ən xarakterik əlamətlərindən biri olan istehlakçıların geniş sferada tanınmasıdır. Bu zaman tənzimlənmə forması kimi tələb və təklifin sərbəst funksiyaları istisna olunmur, müəyyən qədər məhdud xarakter daşıyır. Yeniliklər bazarında ticarətin mühüm xüsusiyyətləri onun müstəqil sfera kimi fəaliyyət göstərilməsi və bazarların nisbətən xüsusiləşməsi ilə bağlı olmasıdır. Yeniliklər bazarının digər xüsusiyyəti isə qiymətqoyma hesab edilir. Bu prosesdə əsas məsələ istehsal olunan yeni məhsulların yüksək qiymətə və dəyərə malik olması, dəyər ifadəsində gəlir əldə edilməsidir. Tələbat daha çox olan məhsullar birbaşa is- tehlak dəyərinə malik olur. İstehsal ehtiyaclarının ödənilməsinə qadir olan ve istifadəyə uyğun olan məhsulların yeni istehlak dəyərinin yaradılmasına gətirib çıxanr. İntellektual məhsullar bir qayda olaraq istehsal sferasına daxil olur. Bu zaman məhsul yeni texnologiyanın və yeni əmək vasitələrinin köməkliyi ilə başqa şəklə salınır. Yeni formaya və başqa şəklə salınma istehsal edilən məhsulun istehlak dəyərini xarakterizə edir. Bu da onun əmtəəlik səviyyəsinin əsas elementlərindən biridir.

Məhsulun dəyişikliklərə malik olması özlüyündə əmtəənin 2-ci atributunu təşkil edir. Bu zaman elmi əmək, elmi fəaliyyət xüsusi xarakter daşıyır. Bu insanın öz enerjisini sərf etməklə məqsədəuyğun fəaliyyəti kimi xarakterizə edilir. Elmi fəaliyyət sadə insan əməyi hesab edilmir. Çünki o insanın yaradıcı fəaliyyəti ilə bağlıdır. Digər tərəfdən isə elmi fəaliyyətin dəyəri əşyalaşmış əməklə ölçülmür. Ona görə də istər nəzəri və istərsə də praktik baxımdan elmi fəaliyyətin dəyərindən danışılmır.

Yeni məhsulların dəyəri bir sıra faktorlarla şərtlənir. Bu faktorlar onun yaradılmasında iştirak edir. Həmin faktorlar səmərəliliyin xüsusi

I psil. İnnovasiya sahibkarlığı ⁹⁵