43
qoyduğu Özbәk Dövlәtini yaradaraq hakimiyyәtini gündәn-günә genişlәndirib. XV әsrin ikinci
hissәsindә Oyrot vә Kalmuk adlı Monqol tayfaları Özbәklәrә ardıcıl hücumlar çәkib vә bu
vәziyyәt 50 il davam edib. Əbül Xeyr Xanın nәvәsi Şeybani Xanın 1500 ilindә dövlәtin rәhbәri
olmasıyla birlikdә Monqol hücumları da axıra çatıb. XVI әsrdә Özbәklәr Türküstanda vәziyyәtә
hakim olub, ancaq Şah İsmail Xәtayi 1510-cu ildә onlara böyük zәrbә vurub. Bunu fürsәt bilәn
Hindistandakı Türk dövlәtinin hökmdarı Babür Şah Türküstanı işğal etsә dә Özbәklәr qarşısında
mәğlubiyyәtә uğrayıb. Bu iki hadisә Özbәk Dövlәtinin bölünmәsinә sәbәb olub. XVII әsrdә
Özbәk dövlәti üç yerә bölünüb vә öncәlәri Özbәklәrә tabe olan Qazaxlar XVII әsrin başlarında öz
siyasi vәhdәtlәrini yaradıblar. XVIII әsrin başlarında Nadir Şah Türküstanı hakimiyyәti altına
alıb, ancaq onun ölümüylә Türküstanda iğtişaşlar tәkrar başlayıb. XIX әsrin ikinci hissәsindә isә
Rus işğalı başlayıb vә 126 il davam edib. Çarlığın süqutundan sonra Bolşevik adıyla davam edәn
Rus hegemonluğu 1924-cü ildә Türküstan bölgәsini beş yerә bölüb, bundan qәrәz dә Türküstan
Türklәrinin birliyinin parçalanması, parçala hökm et siyasәtinin hәyata keçirilmәsidir. Özbәkistan
Cümhuriyyәti, Sovetlәr Birliyinin dağılmasıyla birlikdә 1 Sentiyabr 1991-ci il tarixindә öz
müstәqilliyini elan edib (Üşenmez, 2013:1779-1780).
Dostları ilə paylaş: