Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti Jismoniy

4.
 
Vrach nazorati va o‘z-o‘zini nazorat qilish shikastlanishning oldini olish 
tadbiri sifatida. 
O‘rgatish jarayonidagi muvaffaqiyat asosan shug‘ullanuvchining sog‘lig‘iga 
bog‘liq. Gimnastikachilarning bir yo‘lda kamida bir marta meditsina ko‘rigidan o‘tishi 
kerak gimnastikasiga ham, trenerga ham o‘z sog‘ligi qaydaligini kuzatib borishni 

---

5
 
imkonini beradi. Shundan kelib chiqib bevosita mashg‘ulotdan keyin shug‘ullanuvchi 
o‘zini qanday xis etayotgani, kayfiyati, charchaganlik darajasi, vazni, tomir urishi, 
ishtaxasi va hokazolarining qay ahvolda ekanligini maxsus kundalik daftarida qayd 
etishi kerak. 
Mashg‘ulot oldida o‘qituvchi shug‘ullanuvchilardan ularni kayfiyatini so‘rab, 
o‘zini qanday xis etayotganligi, trenirovka qilishga hohishi qanday ekanligini bilib 
oladi. 
Charchaganda yoki laxasligidan shikoyat qiladigan bo‘lsa, trener zarur choralar 
ko‘rishi kerak (yukni kamaytirishi, murakkab harakatlar qilishga shoshilmasligi 
o‘qituvchi mashg‘ulot jarayonidagilar charchoqning asosiy belgilariga kiradi: ayrim 
xollarda shug‘ullanuvchilarni vrachga yuborish zarur). 
1.
Diqqat etiborning kamayishi, lanjlik va loqaydlik. 
2.
Mashqlarni bajarish sifatini yomonligi. 
3.
Harakatlar koordinatsiyasining buzilishi. 
4.
Rang o‘chishi, oyoq-qo‘l titrashi va hokazolar. 
Qattiq charchashning oldini olish uchun quyidagilarni bajarish zarur. 
1.
Mashg‘ulotlarning yukni to‘g‘ri tartibda solib borish. 
2.
Bir xildagi harakatlari bor, qaltis mashqlarini (aylanish, do‘mbaloq oshish, 
dumalanish, qattiq joyga tushadigan sakrashlarni bajavermaslik). 
3.
Mashqlar ijro etishni yengillashtiradigan shart-sharoitlaridan (yordam 
ko‘rsatish, muhofaza qilish, texnik vositalari, yordamida mashqlarni va hokazolardan) 
foydalanish. 
4.
Umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlik vositalaridan oqilona foydalanib, 
jismoniy qobiliyatini sistematik ravishda takomillashtirib borish. 
Nazorat uchun savollar. 
1.
Dars jarayonida shikastlanishga nima sabab bo‘ladi? 
2.
Dars o‘tish jarayonida shikastlanish bo‘lmasligi uchun nimalarga e’tibor 
berish kerak? 
3.
Mashg‘ulot o‘tkazilayotgan vaqtda nimalar bajarilishi kerak? 
4.
Muhofazani yordam ko‘rsatishdan farqi nima? 
5.
Mashg‘ulot yoki musobaqalar o‘tkazishdan ilgari nimalar amalga 
oshirilishi kerak? 
6.
Shikastlanishni oldini olish choralari qanday? 
7.
Muhofaza paytida qanday texnik vositalardan foydalaniladi? 
8.
Muhofaza qiluvchi nimalarni bajarish shart? 
9.
Muhofaza va yordam ko‘rsatish usullari nimalardan iborat. 
10.
Charchoqning asosiy belgilariga nimalar kiradi?