Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika unversiteti fakultet: tarix mustaqil ish mavzu: Qoraxoniylar hukmronligi davrida markazlashgan boshqaruv tizimi

Xullas, Markaziy Osiyoning Oltoy janubiy yonbah’ridan boshlanadigan sharqiy qismida, Markaziy Tyanshan etaklarida, Chu, Ili, Norin, Talas daryolari vodiylari bo’ylab to Pomirgacha bo`lgan hududlarda turk tilida so`zlashuvchi xalqlar uyushmasi yashagan. "Bu turk qabila va urug’lari turlicha nomlar bilan atalsalarda, sheva jihatidangina bir-birlaridan farqlanadigan yagona bir tilda so`zlashar edilar, ularniig turmush tarzi, madaniyatlari, urf-odatlari bir xil bo`lgan. Ularning jismoniy baquvvatligi, tabiatidagi xususiyatlari, mardligi, urushqoqligi va epchilligi ham bir-biriga o’xshagan. Bu turkiy xalqlar tashqi ko`rinish jihatidan ham bir-birlariga o’xshaganlar: «Yuzlari yalpoq ko`zlari kichik burni tekis, siyrak sochli, temir qilichli va kora libosli» kishilar edilar. Bu ulkan xalqlar tarkibiga turk qabila va urug’larning juda ko`plab guruhlari: qarluqlar, chigillar, yag’molar, tuhsiylar, uyg’urlar, o’g’uzlar, qipchoqlar kirgan. Bular orasida eng yirigi va madaniyatlisi qarluqlar bo`lgan".

• Xullas, Markaziy Osiyoning Oltoy janubiy yonbah’ridan boshlanadigan sharqiy qismida, Markaziy Tyanshan etaklarida, Chu, Ili, Norin, Talas daryolari vodiylari bo’ylab to Pomirgacha bo`lgan hududlarda turk tilida so`zlashuvchi xalqlar uyushmasi yashagan. "Bu turk qabila va urug’lari turlicha nomlar bilan atalsalarda, sheva jihatidangina bir-birlaridan farqlanadigan yagona bir tilda so`zlashar edilar, ularniig turmush tarzi, madaniyatlari, urf-odatlari bir xil bo`lgan. Ularning jismoniy baquvvatligi, tabiatidagi xususiyatlari, mardligi, urushqoqligi va epchilligi ham bir-biriga o’xshagan. Bu turkiy xalqlar tashqi ko`rinish jihatidan ham bir-birlariga o’xshaganlar: «Yuzlari yalpoq ko`zlari kichik burni tekis, siyrak sochli, temir qilichli va kora libosli» kishilar edilar. Bu ulkan xalqlar tarkibiga turk qabila va urug’larning juda ko`plab guruhlari: qarluqlar, chigillar, yag’molar, tuhsiylar, uyg’urlar, o’g’uzlar, qipchoqlar kirgan. Bular orasida eng yirigi va madaniyatlisi qarluqlar bo`lgan".
• Qarluqlar 766 yilda turgashlarni tor-mor keltirib, Ettisuvni egallaganlar. Qarluqlar tug’risidagi to’la ma'lumotni, noma'lum muallif tomonidan yozilgan «Hudud al Olam» kitobidan olish mumkin. Unda xikoya qilinishicha, qarluqlar yashagan mamlakat barcha turk xalqlar yashagan mamlakatlarga nisbatan eng boy va go`zal bo`lnb, oqar suvlari ko`p va iqlimi mo’tadil bo`lgan ekan. Bu mamlakatda qishloqlardan tashqari shaharlar ham bo`lgan. Qarluqlar xo’jalik ishlarining turi bo’yicha bir-birlaridan farq qilganlar: davlatining tashkil topishida hal qiluvchi ro’lni qarluqlar o’ynadilar va bu davlat ko’shinining asosiy o`zagini ham ular tashkil qilar edilar. Qarluqlar xukmron bo`lgan hududlarda chigillar (jikil), tuxsilar, argular, yag’molar, turgashlar, qipchoqlar, yabakular, qaylar, jumullar, o’g`uzlar yashaganlar. Toroz tumani va Issikko’l atroflarida joylashgan chigillar V. V. Bartoldning xulosalariga qaraganda koraxoniylar davlatida katta mavqega ega bo`lganlar.