Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika unversiteti fakultet: tarix mustaqil ish mavzu: Qoraxoniylar hukmronligi davrida markazlashgan boshqaruv tizimi

Ular madaniy taraqqiyotda qarluqlarga qaraganda orqada bo`lsalarda, boy, to’q va farovon turmush kechirganlar, chorvachilik bilan shug’ullanganlar, quyosh va yulduzlarga topinganlar. Turk qabilalarining uchinchi yirik guruhi yag’molar edi. Ular Issiqko’lning janubida, Qashg’ar shaxri tomonlarda, ko`pchilik qismi esa, Sharqiy Turkiston hududlarida ko’chib yurgan. «Hudud al Olam» muallifi yag’molarni madaniyatda orqada qolgan qabila edi, deb yozadi. Ular dehqonchilik bilan shug’ullanmaganlar, asosan yovvoyi xayvonlarni ovlash va mo’ynachilikni o`zlariga kasb qilib olganlar. Shu bois yag’molarning yilqi va qo’y podalari ko`p bo`lgan va boshqa turk qabilalariga nisbatan nihoyatda jasur va jangovarliklari bilan mashhur bo`lganlar. Qoraxoniylar davlatining tashkil topishida boshqa turk qabilalari: qipchoqlar, kenjeklar, yabakular, qirg’izlar, o’g’uz-turmanlar, qanchlar va so’g’dlilar ham faol qatnashganlar.

• Ular madaniy taraqqiyotda qarluqlarga qaraganda orqada bo`lsalarda, boy, to’q va farovon turmush kechirganlar, chorvachilik bilan shug’ullanganlar, quyosh va yulduzlarga topinganlar. Turk qabilalarining uchinchi yirik guruhi yag’molar edi. Ular Issiqko’lning janubida, Qashg’ar shaxri tomonlarda, ko`pchilik qismi esa, Sharqiy Turkiston hududlarida ko’chib yurgan. «Hudud al Olam» muallifi yag’molarni madaniyatda orqada qolgan qabila edi, deb yozadi. Ular dehqonchilik bilan shug’ullanmaganlar, asosan yovvoyi xayvonlarni ovlash va mo’ynachilikni o`zlariga kasb qilib olganlar. Shu bois yag’molarning yilqi va qo’y podalari ko`p bo`lgan va boshqa turk qabilalariga nisbatan nihoyatda jasur va jangovarliklari bilan mashhur bo`lganlar. Qoraxoniylar davlatining tashkil topishida boshqa turk qabilalari: qipchoqlar, kenjeklar, yabakular, qirg’izlar, o’g’uz-turmanlar, qanchlar va so’g’dlilar ham faol qatnashganlar.
• "Qoraxoniylar davlati X asrning ikkinchi yarmida tashkil topdi. «Qoraxoniylar» so`zi qarluqlarning islomni qabul qilgan boshliqlaridan biri-Satuk Abdulkarim Qoraxon unvonidan kelib chiqqan. («Qora» so`zi qadimdan turkiy xalqlarda buyuklik va ulug’lik ma'nosida ishlatilgan.) Xon hokimiyati madaniyatli bo`lsada, qarluqdar yoki chig’illar qabilasidan chiqmadi, balki madaniy taraqqiyotda orqaroqda bo`lgan yag’molardan chiqqan. Buni Satuk Abdulkarim Qoraxonning yag’molar urug’idan bo`lganligi ham ochiq-oydin isbotlaydi. “Majmuayi at tavoriy” («Tarixning qisqartma to’plami») asarining muallifi «yag’molar podshoni bug’raxon deydilar» deb aniq aytgan fikrlari yuqoridagi xulosalarni to’la tasdiqlaydi. Markazi ikki shahar: Qashqar va Bolosog’undan iborat bo`lgan yangi davlatning birinchi podshosi «Bo’g’raxon» unvonini olganligi tavsiflidur. Bu xonning turkcha nomi bizgacha etib kelmagan va biz uni «Bo’g’raxon» unvoni bilan yoki arabcha-turkcha Xorun ibn Satuk nomi bilan bilamiz. Lekin hujjatlarda faqat Bo’g’raxon deb keltirilgan. «Bo’g’ra» so`zi yarmolar tushunchasi bo’yicha qo’sh o’rkachli tuya ma'nosini anglatadi".
• Qoraxoniylar sulolasining asoschisi Satuk Bo’g’raxon islom dinini qabul qilgach, yangi turk davlatini barpo qilish ishini boshlab berdi.