O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti
Yüklə 7,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Cho’ktirish uchun bolg’alash jihozini tanlash
Cho’ktirish uchun bolg’alash jihozini ohirgi zarb uchun talab etilgan deformatsiya ishi bo’yicha aniqlashadi, chunki bolg’alash jihozining xar bir zarbidan keyin kontakt maydon va zagotovka materialining deformatsiyaga qarshiligi ortib boraveradi. Ohirgi zarb uchun talab etilgan deformatsiya ishini quyidagi formula orqali aniqlashimiz mumkin 𝐴 = 𝑅 𝑦𝑎𝑘.𝑐ℎ𝑜’𝑘. 𝜀𝑉 𝑧𝑎𝑔 , (2.6) bu yerda A – deformatsiya ishi, MJ; 𝑅 𝑦𝑎𝑘.𝑐ℎ𝑜’𝑘. - yakuniy momentdagi cho’ktirishning solishtirma kuchlanishi, Mpa; 𝜀 – oxirgi zarbdagi deformatsiya darajasi; 𝑉 𝑧𝑎𝑔 – zagotovka xajmi, m 3 . A kattaligi bolg’alash jihozining zarb quvvati W mos kelishi kerak va uni quyidagicha aniqlaymiz 𝑊 = 𝐴 𝜂 𝑧𝑎𝑟𝑏 , (2.7) bu yerda 𝜂 𝑧𝑎𝑟𝑏 - bolg’alash jihozi zarbining foydali ish koeffitsienti. Yakunda bolg’alash jihozining zarbini, MJ quyidagich aniqlash mumkin 𝐿 = 𝜎 𝑠 𝜂 𝑧𝑎𝑟𝑏 [ln 𝐻 𝑁 𝑐ℎ𝑜’𝑘 + 1 9 ( 𝐷 𝑐ℎ𝑜’𝑘 𝑁 𝑐ℎ𝑜’𝑘 − 𝐷 𝐻 )] 𝑉 𝑧𝑎𝑔 . (2.8) Zarblar soni n quyidagicha aniqlanadi 𝑛 = 𝐴 𝑊𝜂 𝑧𝑎𝑟𝑏 . (2.9) Bolg’alash jihozining tushuvchi qismlarini massasini tanlashdagi hisob – kitob ishlarini osonlashtirish maqsadida 2.18-rasmda keltirilgan diagrammadan foydalanish mumkin Diagramma cho’ktirilgan zagotovkaning balandligi 𝑁 𝑐ℎ𝑜’𝑘 va diametri 𝐷 𝑐ℎ𝑜’𝑘 bo’yicha bolg’alash jihozlari tushuvchi qismlarining massalarini aniqlash imkonini beradi. 54 2.18-rasm. Bolg’alash jihozining tushuvchi qismlarini tanlash diagrammasi: I – bolg’alash jihozlarida tayyorlanadigan pokovkalar soxasi; II – gidravlik presslarda tayyorlanadigan pokovkalar soxasi Cho’ktirish usullari Cho’ktirishning asosiy turlari bo’lib quyidagilar xizmat qiladi: yassi boyoqlarda (plitalarda) dumchasiz cho’ktirish, dumcha bilan cho’ktirish, qo’yimli xalqalarda cho’ktirish, qisman cho’ktirish va xaydash bilan cho’ktirish. Yassi boyoqlar (plitalar)da dumchasiz cho’ktirishni disk turidagi pokovkalarni olish uchun yoki keyinchalish teshish sharti bilan zagotovkalarni olishda qo’llaniladi. Bu usul yuqorida 2.15-rasmda ko’rib chiqilgan. Dumchali cho’ktirish quymalardan xajmi katta bo’lgan pokovkalarni olishda qo’llaniladi, so’ngra ular bolg’alanib cho’ziladi. Quymani yumalatishdan olingan dumcha yoki sapfani cho’ktirish jarayonida pastki plitaning teshigiga joylashtirishadi (2.19-rasm). Keyingi ishlarda bu dumcha manipulyator qisqichlari bilan zagotovkani ushlash uchun yoki bolg’alab – cho’zish jarayonida zagotovkani ushlab turish joyi sifatida xizmat qiladi. Plitalarning ishchi toretsi R radiusli sharli yuza shakliga ega bo’lib, u quymani cho’ktirish jarayonida oson markazlashtirishni ta’minlaydi. Qo’yimli xalqalarda cho’ktirish (2.20-rasm) ikkita variant bo’yicha amalga oshiriladi: 55 - dumchalarni oldindan tortib olingan holda - metallni xalqalarning teshigiga oqib kirishi bilan Metallni xalqalarning teshigiga oqib kirish usulidagi cho’ktirishni bir tomoni yopiq shesternya, bo’rtiqqa ega bo’lgan disklar yoki flanetslarga o’xshash bo’lgan maxsulotlarni olishda qo’llaniladi. 2.19-rasm. Dumchaga ega bo’lgan quymani cho’ktirish: 1 – yuqorigi cho’ktiruvchi plita; 2 – dumchaga ega bo’lgan quyma; 3 – pastki cho’ktiruvchi plita; 4 – press stoliga o’rnatiladigan plita 2.20-rasm. Qo’yimli xalqalarda cho’ktirish: a – oldindan tortilgan bo’rtiqlar bilan:1 – yuqorigi boyoq; 2 – yuqorigi qo’yim xalqasi; 3 – cho’ktirishgacha bo’lgan zagotovka; 4 – cho’ktirishdan keyingi zagotovka; 5 – pastki qo’yim xalqasi; 6 – pastki boyoq; 7 – bo’rtiqliklar; b - metallni teshiklarga oqishi bilan 56 Qisman cho’ktirish (visadka) – bu zagotovkaning biron – bir qismini cho’ktirishdir (2.21-rasm). Bu operatsiya zagotovka yoki pokovkaning bitta tomonida bo’rtiq xosil qilishda qo’llaniladi. Qisman cho’ktirish uchun xam yassi boyoqlarda cho’ktirishdagi kabi balandlikni diametriga nisbat tavsiyalari mavjud: bo’ylama bukilish sodir bo’lmasligi uchun balandlik diametrdan 3 barobar ortiq bo’lmasligi talab etiladi. Bunda zagotovkaning qisman cho’ktirilmaydigan joyini chegaralash uchun maxsus asbobdan foydalaniladi yoki deformatsiyalanadigan joy o’zigina qizdiriladi. Uzun va og’ir pokovkalarda flanetsni xosil qilish uchun qisman cho’ktirish kran zanjiriga osilgan shtanga 4 yordamida amalga oshiriladi (shtanga “roman” yoki “sokol” deb nomlanadi) (2.22a-rasm). Qisman cho’ktirishdan oldin zagotovka uchi lokal qizdiriladi, so’ng “sokol” bilan zarb berilgandan keyin qizdirilgan soxa 3 qisman cho’ktiriladi. O’rtacha massaga ega bo’lgan pokovkalarni qisman cho’ktirilishda ponasimon asbobdan foydalaniladi (2.22b-rasm). Bu usul bilan qisman cho’ktiriladigan bo’lsa, zagotovkaning qizdirilgan qismi moslama korpusiga joylashtiriladi va yuqorigi boyoq 2 orqali pona 9 yordamida qisman cho’ktirish jarayoni amalga oshiriladi. Bu usul bilan uzunligi ikkita diametrdan kichik bo’lgan zagotovka qismini qisman cho’ktirish mumkin. Bu ikkita usul faqatgina zagotovka balandligi bo’yicha ikkita boyoq orasiga sig’maganidagina qo’llaniladi. Xozirgi paytda gidravlik bolg’alash presslari mavjud. Bu presslar qo’shimcha gorizontal silindrga ega va uni yordamida qisman cho’ktirishni amalga oshirish mumkin. Balandlikni kamaytirish va cho’ktirilgan zagotovkaning diametrini kattalashtirishda xaydash yo’li bilan cho’ktirishdan foydalaniladi (2.23-rasm). Bu operatsiya asbob va zagotovka orasidagi kontakt maydonini keskin kamayishi hisobiga kichik kuchlanishlarni talab qiladi. Oldin zagotovka bolg’alash jihozi yoki pressda ma’lum diametrgacha jihozning quvvati yetkuncha cho’ktiriladi, so’ngra xaydash (xaydash) yo’li orqali zagotovka cho’ktiriladi. 2.23-rasmda uncha katta bo’lmagan pokovkalarni xaydash yordamida cho’ktirish sxemasi ko’rsatilgan. Xaydash uchun yarim dumaloq yoyuvchi (2.23a- rasm) kerak bo’ladi. Bu yoyuvchi zagotovka diametri bo’yicha o’rnatiladi va xar bir 57 siqishdan so’ng vertikal o’q atrofida muayyan burchakka aylanadi. To’lqinsimon yuzalarini tekislash maqsadida yassi yoyuvchilardan foydalaniladi. 2.21-rasm. Qisman cho’ktirish qilish sxemasi: 1 – yuqorigi boyoq; 2 – qisman cho’ktirishgacha bo’lgan zagotovka; 3 –qisman cho’ktirishdan keyingi zagotovka; 4 – qo’yimli xalqa; 5 – pastki boyoq 2.22-rasm. Uzun zagotovka qizdirilgan qismini qisman cho’ktirish qilish: a – “sokol” bilan; b – ponasimon moslama; 1 – tayanch; 2 – yuqorigi boyoq; 3 – qisman cho’ktirish qilinuvchi soxa; 4 – “sokol”; 5 – kran zanjiri; 6 – pastki boyoq; 7 – pokovka; 8 – qo’yim; 9 – pona; 10 – moslama korpusi; 11 – press stoli 2.23b-rasmda zagotovkani pastki boyoq va qo’yimga o’rnatiladi va xar bolg’alash jihozining zarbidan so’ng zagotovkani vertikal o’qi bo’ylab aylantiriladi. 2.23d-rasmda press ostida yirik disk tasmasini bo’rtiqlik uchun mo’ljallangan o’yiqlikka ega bo’lgan ingichka boyoq yordamida xaydash amalga oshirilmoqda. 58 Xar bir siqilishdan so’ng qo’yimli plitaga ega bo’lgan zagotovka yoki ingichka yuqorigi boyoq o’zining o’qi bo’ylab muayyan burchakka aylantiriladi. 2.23-rasm. Xaydash yo’li bilan cho’ktirish: a – yoyuvchi yordamida; b – boyoqlar yordamida; d – o’yiqlikka ega bo’lgan ingichka boyoq bilan; 1 – yoyuvchi; 2 – boyoq; 3 – qo’yim Cho’ktirishdan so’ng ishlov berish operatsiyalarini bajarishadi. Ularga diametri bo’yicha dumaloqlatish (2.24-rasm) va toretslarni tekislash (2.25-rasm) kiradi. Diametr bo’yicha dumaloqlatishni zagotovka yoki pokovkalarda bochkasimonlikni bartaraf etish maqsadida qo’llanilib, ularni silindrik shaklga keltiradi. Deformatsiyalanish yengil zarblar yoki bosimlar bilan amalga oshiriladi. Bunda zagotovka o’zining o’qi bo’lab aylantirib turiladi. 2.24-rasm. Diametr bo’yicha dumaloqlatish: a – boyoqlar bilan; b – qo’yimlar bilan 59 Dumaloqlashtirishdagi yengil siqishlar disk qirrasi bo’ylab zagotovka qalinligini oshirganda, bu operatsiyadan so’ng toretslarni tekislash amalga oshiriladi. Toretslar tekislash diskni butunlay siqish yo’li bilan amalga oshiriladi. 2.25-rasm. Toretslarni tekislash: a – boyoqlar bilan; b – yassi yoyuvchi bilan Yüklə 7,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|