Образование и инновационные исследования (2021 год
Сп.вып.)
ISSN 2181-1717 (E)
263
http://interscience.uz
TEXNOLOGIYA TA’LIMIDA TARBIYA JARAYONINI
TEXNOLOGIYALASHTIRISH
DOI: https://doi.org/10.53885/edinres.2021.67.13.031
Shomirzaev Maxmatmurod Xuramovich,
Termiz davlat universiteti texnologik ta’lim kafedrasi dotsenti, pedagogika fanlari
doktori (DSc)
Annotatsiya: Maqolada umumiy o’rta ta’lim maktablarida “Texnologiya”
fani darslarini tashkil etish samaradorligini oshirishda tarbiya jarayonini
texnologiyalashtirish orqali o’quvchilarni kasbkorlikka yo’llashning mazmun-mohiyati
yoritilgan.
Tayanch so’zlar: maktab, sinf, guruh, tarbiyachi, tarbiyalanuvchi, pedagogika,
tarbiya, ta’lim, usul, jarayon, texnologiyalashtirish, rejalashtirish, kasb, samaradorlik,
vatanparvarlik, milliy g‘urur.
ТЕХНОЛОГИЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА В
ТЕХНОЛОГИЧЕСКОМ ОБРАЗОВАНИИ
Шомирзаев Максматмурод Хурамович,
Доцент кафедры технологического образования Термезского
государственного университета, доктор педагогических наук
Аннотация: В статье раскрывается важность направления учащихся
на профессию через технологизацию учебного процесса с целью повышения
эффективности организации «Технологических» уроков в общеобразовательных
школах.
Ключевые слова: школа, класс, группа, воспитатель, ученик, педагогика,
воспитание, образование, метод, процесс, технология, планирование, профессия,
работоспособность, патриотизм, национальная гордость.
TECHNOLOGY OF EDUCATIONAL PROCESS IN TECHNOLOGICAL
EDUCATION
Shomirzaev Maxmatmurod Xuramovich,
Associate Professor of Technological Education, Termez State University, Doctor
of Pedagogical Sciences (DSc)
Abstract: The article describes the importance of sending students to the profession
through the technologicalization of the educational process in order to increase the
effectiveness of the organization of «Technology» lessons in secondary schools.
Keywords: school, class, group, educator, pupil, pedagogy, upbringing, education,
method, process, technology, planning, profession, efficiency, patriotism, national pride.
“Texnologiya” fani darslarini tashkil etish samaradorligini oshirish, o’qituvchi
kadrlar tayyorlash masalalari atroflicha o’rganilgan, foydali maslahatlar, uslubiy
tavsiyalar berilgan. Biz mana shunday tavsiyalardan foydalangan holda umumiy o’rta
ta’lim maktablarida o’qitiladigan “Texnologiya” fani mashg’ulotlarini rejalashtirish
va o’tkazishda innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanish masalalarini
talqin qilib ko’rmoqchimiz. Chunki umumiy o’rta ta’lim maktablarida o’qitiladigan
“Texnologiya” fani mashg’ulotlarining samarali bo’lishi
eng avvalo shu fan
o’qituvchilarning mashg’ulotlarga qay darajada tayyorgarlik ko’rishiga, mashg’ulotlarni
o’tkazishni qanday rejalashtirishiga va, nihoyat, amalga oshirishiga bevosita bog’liqdir.
Binobarin mashg’ulotlarni qanday rejalashtirish va o’tkazishga tayyorgarlik ko’rish
mashg’ulot samaradorligini oshirishga qaratilgan dastlabki va eng muhim omildir.
Bunda, albatta, mashg’ulotlarda innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanish
Таълим ва инновацион тадқиқотлар (2021 йил Махсус
сон)
ISSN 2181-1709 (P)
264
Education and innovative research 2021 y. Sp.I.
o’quvchilarning faolligini va darslarning samardorligini oshirishda alohida ahamiyatga
ega, deb hisoblaymiz[7].
Hozirgi zamon “Pedagogika” fani o‘qituvchi zimmasiga inson, uning jamiyatdagi
o‘rni va roliga har tomonlama qarash vazifasini yuklaydi. Tarbiyaning maqsadi –
yoshlarni komil inson qilish, ularni vatanparvarlik va milliy g‘urur ruhida tarbiyalash,
ularga insonparvarlik g‘oyalarini singdirish, lekin, hammamizga ma’lumki, shaxs
salohiyatini rivojlan-tirishning cheksizligi, etnogenezisi haqidagi g‘oyalar ijtimoiy
g‘oyaga muddat bilan kirib kelmoqda va bolalar tabiatini tushunishini ancha kengaytirdi
va boyitdi. Shuning uchun maktab ishida pedagogning tarbiyaviy faoliyatida yangicha
yondashuvlarga sabab bo‘ladi va ularning ma’no-mazmuni yangi insonni tarbiyalashda
namoyon bo‘lmoqda.
Prezidentimiz ta’kidlaganidek: “Agar farzandlarimizga to‘g‘ri
tarbiya bermasak,
har kuni, har daqiqada ularning yurish-turishi, kayfiyatidan ogoh bo‘lib turmasak,
ularni ilm-u hunarga o‘rgatmasak, munosib ish topib bermasak, bu omonatni boy berib
qo‘yishimiz hech gap emas” .
Hozirgi vaqtda tarbiya tajriba va baholovchi mulohazalarning katta avlodlarning
kichik avlodga bir tomonlama o‘tishi tarzida emas, balki kattalar va bolalarning
birgalikda hayot kechirish sohasidagi o‘zaro yordami va hamkorligi tarzida tushunilishi
va qabul qilinishi lozim.
Tarbiyachining faoliyati – komil inson tarbiyasi yo‘lidagi mashaqqatli va fidoyi
mehnatdir, bu mehnat chuqur insonparvarlik mohiyatiga ega bo‘lib, uni faqat o‘z
kasbining jonkuyariga ishonib topshirish mumkin2.
Yosh avlodning ijtimoiy va
ma’naviy qurshovi doimo o‘zgarib boradi. Ishlab chiqarish, biznes olamida, ijtimoiy
hayotda, o‘zaro aloqa munosabatlarida o‘z o‘rnini topa bilish, o‘z-o‘zini anglash va
takomillashtirishni talab etadi. Erkin, komil shaxsni shakllantirish muammosi ta’lim
muassasalarida tarbiyaviy ishlarni pedagogik texnologiya relsiga o‘tkazishni taqozo
etadi. Bu jarayon oson kechmaydi, chunki butun ixtiyoriy ko‘rilayotgan va joriy
etilayotgan tarbiya tizimini qat’iyan ilmiy asoslangan pedagogik
tizimga aylantirish
kerak. Aslida ham, ijtimoiy tajriba elementlari (bilim, ko‘nikma, ijodiy faoliyat va b.)
obyektiv borliqqa munosabatlar – pedagogik jarayon mahsulidir va ma’lum pedagogik
tizim doirasida shakllantiriladi. Pedagogik texnologiya esa amaliyotga joriy etilayotgan
pedagogik tizim loyihasidir.
Hozirgi kunda tarbiyadagi YAPTning mohiyati va mazmuni nima-dan iborat?
Bu, eng avvalo, ta’lim-tarbiya mazmunini milliylashtirishda ko‘rianadi3. Bunda biz
hozirgi yosh avlod ta’lim-tarbiyasi mazmunini o‘tmish avlodlarimiz yaratgan va jahon
fani rivojiga asos bo‘lgan bilimlar, boy tariximiz, madaniyatimiz manbalari bilan
tanishtirishni, hozirgi zamon fani yutuqlari bilan omuxta qila olishimizda ko‘rishimiz
kerak. Ta’lim-tarbiyada
xalq milliy ruhi, o‘tmish tarixini unutish – milliy g‘urur,
mustaqillik mafkurasini shakllantirishga putur yetkazadi. Shu bilan birga, jahon
sivilizatsiyasi, fani taraqqiyotidan bexabar bo‘lish, faqat milliylikka e’tibor qaratish
ham mustaqil Respublikamiz taraqqiyotiga ziyon keltiradi. Shuning uchun birdan-bir
to‘g‘ri yo‘l o‘tmish bilan hozirgi zamon fani, texnikasi, texnologiyasi yutuqlaridan yosh
avlodni tarbiyalashda o‘rinli foydalanishdir[8].
Hozirgi paytda pedagogika fanida tarbiyaviy ishlar jarayonini tashkil etadigan ikki
asos bor:
Shaxsning o‘z-o‘zini ro‘yobga chiqarishi, o‘z-o‘zini namoyon qilish jihati.
Uning ijtimoiylashuvi, me’yorda faoliyat kechirishini ta’minlash jihati.
Ular bir-birini boyitib o‘zaro ta’sirga kirib, shaxsning ijtimoiy salohiyatini eng ko‘p
darajada ochib berishga ko‘maklashuvi lozim. Faqat bitta
narsani pedagog hisobga
olishi kerak: maktab o‘quvchilari o‘z-o‘zini ro‘yobga chiqarishga mustaqil darajada hali
tayyor emas, chunki ularning yosh xususiyatlari bunga imkon bermaydi. Shuning uchun
tarbiya ishlarida pedagog o‘z o‘quvchilarining oilasi va hamkasblari bilan hamkorlikda
tarbiyaviy maqsadni amalda qo‘llashi shart. Bunda o‘qituvchi ta’lim bilan bir qatorda,