Uczeń:
– podaje nazwę materiału genetycznego,
– podaje miejsce występowania materiału genetycznego w komórce,
– określa nukleotyd jako podstawową jednostkę strukturalną DNA,
– wymienia rodzaje nukleotydów budujących DNA,
– wyjaśnia, co to jest informacja genetyczna,
– wyjaśnia, jak jest zbudowany łańcuch DNA,
– podaje zasadę parowania się zasad w dwuniciowym DNA,
– rozpoznaje elementy budowy DNA na schemacie lub modelu przestrzennym,
– wymienia rodzaje nukleotydów budujących RNA,
– wyjaśnia, jak jest zbudowany łańcuch RNA,
– wymienia podstawowe różnice budowy DNA i RNA,
– wymienia rodzaje RNA,
– wyjaśnia znaczenie pojęć: gen, kod genetyczny,
– wymienia cechy kodu genetycznego,
– określa rolę informacyjnego RNA w syntezie białek,
– określa obszar komórki, w którym powstaje mRNA,
– podaje kolejność etapów przekazywania informacji genetycznej,
– wskazuje kolejne poziomy upakowania DNA w jądrze komórkowym,
– wskazuje chromosom jako najbardziej upakowaną formę cząsteczki DNA,
– wyjaśnia, co to jest kariotyp,
– wyjaśnia, co to są chromosomy homologiczne,
– wymienia podstawowe pojęcia genetyczne i potrafi je stosować,
– wyjaśnia, co to jest replikacja DNA,
– podaje etapy cyklu komórkowego,
– wymienia przykłady komórek dzielących się mitotycznie i mejotycznie,
– wyjaśnia różnicę pomiędzy komórką haploidalną i diploidalną,
– wymienia główne etapy mitozy i mejozy,
– wyjaśnia podstawową różnicę pomiędzy mitozą i mejozą,
– podaje znaczenie mitozy,
– wyjaśnia, kim był Grzegorz Mendel oraz określa jego wkład w rozwój nauki,
– wymienia podstawowe zasady dziedziczenia zgodnie z genetyką mendlowską,
– wskazuje krzyżówkę jednogenową,
– wymienia cechy, które są dziedziczone jednogenowo,
– podaje I prawo Mendla,
– wyjaśnia wyniki prostej krzyżówki jednogenowej,
– określa sposób dziedziczenia wybranej cechy człowieka (np. koloru włosów, barwy oczu, kształtu płatków usznych, umiejętności zwijania języka),
– wyjaśnia sposób dziedziczenia grup krwi w układzie AB0,
– rozróżnia autosomy i chromosomy płci,
– przedstawia dziedziczenie płci u człowieka,
– wymienia przykładowe cechy sprzężone z płcią,
– wyjaśnia pojęcie „zmienność”,
– wymienia rodzaje zmienności,
– wyjaśnia, na czym polega zmienność rekombinacyjna,
– wyjaśnia pojęcie „mutacja”,
– podaje przykłady rodzajów mutacji,
– podaje przykłady skutków mutacji,
– wymienia przyczyny powstawania mutacji,
– wymienia czynniki mutagenne,
– wymienia podstawowe zasady unikania czynników mutagennych (np. promieniowania UV, składników dymu papierosowego),
– wymienia przykłady chorób genetycznych człowieka.
|
Uczeń:
– określa, czym jest materiał genetyczny,
– charakteryzuje DNA jako materiał genetyczny,
– wymienia nazwy związków chemicznych, które wchodzą w skład kwasów nukleinowych,
– określa budowę nukleotydu,
– wymienia różnice między nukleotydami budującymi DNA,
– określa budowę nukleotydu,
– określa, jak są ułożone nukleotydy w łańcuchu DNA,
– wyjaśnia, czym jest podwójna helisa,
– wyjaśnia zasadę parowania się zasad w dwuniciowym DNA,
– wymienia różnice budowy DNA i RNA,
– wymienia rodzaje RNA oraz podaje funkcje, jakie pełnią poszczególne rodzaje RNA,
– wyjaśnia sposób odczytywania informacji genetycznej (kod genetyczny),
– charakteryzuje pojęcia: kod genetyczny, gen, jednostka transkrypcyjna,
– wyjaśnia istotę poszczególnych cech kodu genetycznego,
– podaje najważniejsze etapy przekazywania informacji genetycznej,
– określa lokalizację w komórce przebiegu kolejnych etapów przekazywania informacji genetycznej,
– określa rolę mRNA i tRNA w procesie syntezy białka,
– określa sposób upakowania DNA w jądrze komórkowym,
– wyjaśnia, co to jest kariotyp,
– określa budowę chromosomu,
– wyjaśnia różnicę między chromosomami homologicznymi i niehomologicznymi,
– podaje znaczenie pojęć genetycznych: diploidalność, haploidalność, fenotyp, genotyp, allel, heterozygota, homozygota, dominacja, recesywność,
– określa, na czym polega replikacja DNA,
– wyjaśnia, co to jest cykl komórkowy i wymienia procesy zachodzące podczas jego kolejnych etapów,
– rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne,
– określa etapy mitozy i mejozy kluczowe z punktu widzenia biologicznego znaczenia tych podziałów,
– wyjaśnia znaczenie mitozy i mejozy,
– wyjaśnia, dlaczego Grzegorza Mendla uważa się za ojca genetyki,
– wymienia podstawowe zasady dziedziczenia zgodnie z genetyką mendlowską,
– wyjaśnia, co to jest krzyżówka jednogenowa,
– rozróżnia krzyżówkę jednogenową i dwugenową,
– podaje przykład prostej krzyżówki jednogenowej i określa prawdopodobieństwo dziedziczenia wybranej cechy,
– wyjaśnia I prawo Mendla,
– rozwiązuje proste zadania genetyczne,
– wyjaśnia sposób dziedziczenia wybranych cech człowieka (np. koloru włosów, barwy oczu, kształtu płatków usznych, umiejętności zwijania języka),
– analizuje sposób dziedziczenia grup krwi w układzie AB0 i Rh,
– wyjaśnia różnicę między autosomami i chromosomami płci
– wyjaśnia, jak przebiega dziedziczenie płci u człowieka,
– wymienia cechy sprzężone z płcią i wyjaśnia, na czym polega ich dziedziczenie,
– wymienia przykłady zmienności dziedzicznej,
– rozróżnia mutacje genowe i chromosomowe,
– podaje przykłady skutków mutacji genowych i chromosomowych,
– analizuje przyczyny powstawania mutacji,
– charakteryzuje wybrane choroby genetyczne.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie materiału genetycznego dla funkcjonowania organizmu,
– wykazuje rolę DNA w przechowywaniu i przekazywaniu informacji genetycznej,
– charakteryzuje budowę nukleotydu,
– określa związek między kolejnością ułożenia nukleotydów w łańcuchu DNA a informacją genetyczną,
– wskazuje na schemacie i nazywa części nukleotydu,
– charakteryzuje sposób ułożenia nukleotydów w łańcuchu DNA,
– charakteryzuje strukturę przestrzenną DNA,
– porównuje budowę i funkcję DNA i RNA,
– wyjaśnia różnicę pomiędzy informacją genetyczną a kodem genetycznym,
– wyjaśnia istotę poszczególnych cech kodu genetycznego,
– podaje zależność między sekwencją DNA a kolejnością ułożenia aminokwasów w białku,
– podaje zależność pomiędzy genem a cechą,
– charakteryzuje kolejne etapy procesu przepisywania informacji z DNA na sekwencję nukleotydów w mRNA,
– charakteryzuje kolejne etapy procesu syntezy białka i określa rolę poszczególnych rodzajów RNA w tym procesie,
– analizuje sposób organizacji materiału genetycznego,
– charakteryzuje budowę chromosomu,
– analizuje prawidłowe kariotypy kobiety i mężczyzny,
– określa znaczenie występowania genów w postaci alleli,
– charakteryzuje przebieg procesu replikacji DNA,
– charakteryzuje kolejne etapy podziałów mitotycznego i mejotycznego,
– wyjaśnia, z czego wynika różnica w liczbie chromosomów pomiędzy komórkami budującymi organizm a komórkami rozrodczymi,
– charakteryzuje przebieg mitozy i mejozy,
– wymienia główne różnice między mitozą a mejozą,
– analizuje biologiczne znaczenie mitozy i mejozy,
– podaje przykłady doświadczeń Grzegorza Mendla i wyjaśnia ich wyniki,
– przedstawia proste krzyżówki jednogenowe i interpretuje je według zasad genetyki mendlowskiej,
– analizuje proste krzyżówki testowe,
– analizuje I prawo Mendla,
– analizuje dziedziczenie wybranych cech (np. koloru włosów, barwy oczu, kształtu płatków usznych, umiejętności zwijania języka) na przykładzie swojej rodziny,
– ilustruje w postaci odpowiedniej krzyżówki dziedziczenie grup krwi w układzie AB0 i Rh,
– porównuje budowę i określa znaczenie biologiczne chromosomów X i Y,
– charakteryzuje dziedziczenie sprzężone z płcią,
– wskazuje krzyżówki prezentujące dziedziczenie cech sprzężonych z płcią,
– rozróżnia zmienność dziedziczną i niedziedziczną, podaje przykłady obu rodzajów zmienności,
– podaje przykłady zmienności środowiskowej,
– wyjaśnia biologiczne znaczenie występowania zmienności rekombinacyjnej,
– klasyfikuje mutacje pod względem wybranego kryterium (ze względu na czynnik je wywołujący, miejsce występowania i skutki ich wystąpienia)
– rozróżnia mutacje spontaniczne i indukowane,
– wymienia i charakteryzuje czynniki mutagenne, przedstawia skutki ich działania,
– charakteryzuje różne rodzaje mutacji genowych i ich skutki.
|
Uczeń:
– analizuje, czym jest informacja genetyczna i w jaki sposób jest przechowywana oraz przekazywana,
– wykazuje zależność między kolejnością ułożenia nukleotydów w łańcuchu DNA a informacją genetyczną,
– analizuje strukturę przestrzenną DNA, wskazuje poszczególne elementy budowy chemicznej DNA,
– prezentuje (modeluje) zasadę parowania się zasad w dwuniciowym DNA,
– analizuje różnice w budowie i funkcji DNA i RNA,
– wymienia i charakteryzuje kolejne poziomy informacji genetycznej,
– analizuje różnicę pomiędzy informacją genetyczną a kodem genetycznym,
– analizuje znaczenie cech kodu genetycznego,
– wyjaśnia zależność między sekwencją DNA a kolejnością ułożenia aminokwasów w białku,
– charakteryzuje przebieg procesu przepisywania informacji z DNA na sekwencję nukleotydów w mRNA,
– analizuje przebieg procesu syntezy białka i rolę poszczególnych rodzajów RNA w tym procesie,
– wyjaśnia przyczyny ścisłego upakowania łańcucha DNA w jądrze,
– biegle posługuje się pojęciami genetycznymi: diploidalność, haploidalność, fenotyp, genotyp, allel, heterozygota, homozygota, dominacja, recesywność,
– analizuje przebieg procesu replikacji DNA i określa jego znaczenie biologiczne,
– porównuje podziały mitotyczny i mejotyczny pod względem ich przebiegu oraz biologicznego znaczenia obu procesów,
– analizuje i interpretuje przebieg i wyniki doświadczeń Grzegorza Mendla,
– wyjaśnia wpływ badań Grzegorza Mendla na współczesną genetykę,
– konstruuje proste krzyżówki jednogenowe oraz testowe i interpretuje je według zasad genetyki mendlowskiej,
– porównuje rodzaje krzyżówek stosowanych w badaniach genetycznych (jednogenowe, testowe),
– rozwiązuje zadania genetyczne i interpretuje ich wyniki,
– przedstawia w postaci krzyżówek, dziedziczenie grup krwi w układzie AB0 i Rh,
– określa prawdopodobieństwo wystąpienia określonej grupy krwi w układzie AB0 dziecka, gdy znane są grupy krwi jego rodziców,
– analizuje na wybranych przykładach dziedziczenie sprzężone z płcią,
– analizuje i interpretuje krzyżówki prezentujące dziedziczenie cech sprzężonych z płcią,
– analizuje biologiczne znaczenie występowania zmienności rekombinacyjnej,
– porównuje zmienność środowiskową, rekombinacyjną i mutacyjną,
– analizuje skutki mutacji w zależności od ich rodzaju,
– wyszukuje informacje i planuje działania mające na celu unikanie czynników mutagennych występujących w środowisku oraz zapobieganie skutkom ich działania,
– analizuje przyczyny i skutki wybranych chorób genetycznych.
|
Uczeń:
– wykazuje związek budowy DNA z pełnioną funkcją,
– wykazuje związek między budową chemiczną DNA a jego strukturą przestrzenną,
– korzystając z różnych źródeł informacji, ocenia, w jaki sposób rozwój nauki w ubiegłym stuleciu przyczynił się do odkrycia przestrzennej budowy DNA,
– planuje i przeprowadza prezentację (modelowanie) pokazującą budowę przestrzenną DNA,
– analizuje znaczenie cech kodu genetycznego dla procesu odczytywania informacji genetycznej,
– korzysta z tabeli kodu genetycznego przy określaniu, na podstawie sekwencji DNA, sekwencji mRNA oraz kolejności ułożenia aminokwasów w białku,
– przygotowuje prezentację dotyczącą procesów zachodzących na drodze od genu do cechy, przedstawiającą zależność między sekwencją DNA a kolejnością ułożenia aminokwasów w białku,
– wykazuje związek występowania różnych rodzajów RNA z ich funkcją,
– przygotowuje prezentację ilustrującą replikację DNA,
– na postawie informacji z różnych źródeł przygotowuje prezentację sylwetki Grzegorza Mendla oraz wyjaśnia, w jaki sposób jego doświadczenia wpłynęły na rozwój genetyki,
– wyjaśnia, co to jest krzyżówka testowa i prezentuje przykład takiej krzyżówki,
– określa, co to jest analiza rodowodowa w genetyce i w jakich sytuacjach się ją wykonuje,
– interpretuje przykładowy schemat ilustrujący analizę rodowodową,
– wykazuje związek między prowadzeniem zdrowego stylu życia (niepaleniem tytoniu, unikaniem nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV) a zmniejszeniem się ryzyka wystąpienia mutacji.
|