FARUQ SÜMƏR
408
1.
Abdal: Ulu Borluda və başqa yerlərdə otururlar.
2.
Ağdağlı: Nazilli civarında.
3.
Ağqozalı:
4.
Alaca qoyunlu: Konyaya qədər gedirlər.
5.
Allah-Abeli: Saru-xan sancağında.
6.
Bəylikli:
7.
Boynu incəli
1
:
8.
Burxan: Bursa vilayətində də yaşayırlar.
9.
Çambar: Aydın və Bursa vilayətlərində otururlar.
10.
Çəpni: önəmli bir oymaq olub Aydın vilayətinin hər tərəfinə yayıl-
mışlar.
11.
Çitmi
2
:
12.
Dədə Karkınlı
3
: Saru-xan sancağında otururlar.
13.
Dəriçi: Aydın və Bursa vilayətlərində otururlar.
14.
Dosuti ərəbli:
15.
Əski yörük:
16.
Əşpək:
17.
Geypey:
18.
Gərinisli: Nazillidən Muğlaya qədər olan yerlərdə yaşayırlar.
19.
Göşçi (?): Nazillidə.
20.
Xırmandalı
4
:
21.
Xutal:
22.
Gözəl bəyli: Nazilli civarında otururlar.
23.
İynəçi: Saru-xan sancağında.
24.
İmir xarici
5
: Saruhan sancağında.
25.
Cərid
6
(Cirid): Nazilli yaxınlığında otururlar.
26.
Qara Fak oğlu: Aydın və Bursa vilayətlərində.
27.
Qaramanlı: Nazillidən İspartaya qədər olan yerdə.
28.
Qara yağcılı:
29.
Kosalar: Nazillidə.
30.
Kılaz:
31.
Kirtiş:
32.
Kislilərli: Saru-xan sancağında.
1
Əslində, Boz-ulusa bağlı oymaqlardan biri idi. Boynu incəlidən bir qol əlli il öncə İçeldə
yaşıyırdı ki, (Cənubda türkmən oymaqları, II, s.512) bu, eyni oymaq ola bilər.
2
Bu da Çəpnidən yarana bilər.
3
Bu, Niburun siyahısında Antəbdə yaşadığı söylənən Dədə Karkın oymağıdır. Ancaq Dədə
Karkın oymağının hamısı, yoxsa bir qismi qərbə köç etti? Bu hələ təsbit edilmədi.
4
Bu, xarbəndəlilərin qərbə köçmüş bir obasıdır.
5
İmir-xarigi.
6
Qərbə köçmüş Boz-ulus cəridindən bir oba olmalı.
OĞUZLAR (TÜRKMƏNLƏR)
409
33.
Qızıl işıqlı: Bu da Bursa vilayətində oturur.
34.
Qocabəyli: Aydın və Bursa vilayətlərində.
35.
Musarlarlı: Saru-xan sancağında.
36.
Muzan: Bursa vilayətində.
37.
Omurlu:
38.
Rəhman:
39.
Saatçı (Saçı qaralı): Vamberiyə görə, Nazilli civarında.
40.
Sarı keçili:
41.
Daş evli:
42.
Təkkəli
1
:
43.
Təraci
2
:
44.
Yatağanlı: Qaraağac yaxınlığında.
45.
Yel aldı:
7. İRANDA YAŞAYAN TÜRKMƏN ƏSİLLİ
OYMAQLARLA ƏLAQƏDAR SİYAHILAR
İranda yaşayan türk əsilli oymaqlar onlara xas olan bir sıra xüsusiyyət-
lərlə alimlərin diqqətini xüsusi olaraq cəlb edirlər. Çünki bu oymaqlar XV
əsrdən XX əsrın ilk rübünün sonuna qədər İranı idarə edən dövlətlərin ən
önəmli hərbi gücünü təşkil etmiş, biri müstəsna olmaqla xanədanların hamı-
sı bu oymaqlardan çıxmışdır.
XIX əsrdə İranda yaşayan oymaqlar əski boy təşkilatları ortadan qalx-
mış, bir çoxu az öncə təşəkkül etmiş, bir çoxu yeni adlar almış, qalanları isə
başlı-başına, yəni müstəqil bir oymaq səciyyəsi qazanmış kimi görünürlər.
Buna görə, bu oymaqlarla əlaqədar bir çox məsələlərin həll edilə bilməsi
üçün XVI əsrdə İranda yaşayan oymaqlara dair əsaslı bilgilərə sahib olmaq
lazım gəlir.
XIX əsrdə İranı ziyarət edən avropalı səyyahlar bu ölkədəki oymaqlar
barədə məlumatlar vermişlər. Hətta bu səyyahlardan bəzilərinin oymaqlarla
bağlı siyahılar tərtib etdikləri də bilinir.
Avropalı səyyahlardan Dupre öz siyahısını dillərə görə, Lady Sheil isə
bölgələrə görə düzəltmişdir. Ancaq Lady Sheil də oymaqların danışdıqları
dilləri göstərməyi unutmamışdır. Səyyahların oymaqlar haqqında verdikləri
bilgilərin mənbəyi iranlı yetkililərdir.
Dupre siyahısına daxil etdiyi bütün oymaqları əsgər oymaqlar (les tribus
militaires) kimi səciyyələndirir. Çünki bu oymaqlar, yuxarda da göstərildiyi
kimi, İran ordusunun çox önəmli gücünü təşkil etməkdə davam edirdilər.
1
Təkəli olacaq, təkəli Antalya bölgəsindən deməkdir. Antalya bölgəsi keçən əsrə qədər Tə-
kə adını daşıyırdı.
2
Bəlkə tərəci.
FARUQ SÜMƏR
410
Dupreyə görə, dörd qola ayrılan əsgər oymaqların ən igidi və qələbəlik olanı
türkcə danışan oymaqların meydana gətirdiyi qoldur
1
.
1. Duprenin siyahısı
türkcə danışan oymaqlar (XIX əsrin əvvəli)
1.
Əfşar
2.
Qacar
3.
Müqəddəm
4.
Dümbəlü (Dümbüli)
5.
Türkmən
6.
Kəngərlü
7.
Talış
8.
Qaraçorlu
9.
Şahdullu
10. Qara gözlü
11. Aynallu
12. Bayat
13. Bəydili
14. Qurdbeçə
15. Türkmafi
16. Xocavənd
17. Əbdülməliki
18. Rəhimlü
19. Fars-mədanlu
20. Nasir baharlu
21. Muğanlu
22. Xudabəndəlü
23. Hacılar
24. Şahsevən
25. Əmranlü
26. Qarahəmzəlü
27. Əmvarlu
28. Ustacalu
29. Sarıcalu
30. Xan çobanlu
31. Cavanşir
32. Qoyunlu
1
"La premiere, la phis brave et la plus nombreuse, est celle que Von appelle Turk zeban, la
langue Turane". "Bunlardan birincisi ən igidi və ən qələbəlik olanı türkcə danışan (türk-
zəban) qoldur" (s. 455).