8
1.2.
I
BMT tuzilishidan maqsad
.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomiga muvofiq xalqaro tinchlik va xavfsizlikni
barqaror etish borasida Xavfsizlik Kengashi bosh javobgarlikni zimmasiga oladi va
u tinchlik xavf ostida qolgan kecha yoki kunduzning har qanday daqiqasida
chaqirilishi mumkin.
Kengash 15 aʼzodan tashkil topgan. Ularning beshtasi — Xitoy,
Rossiya Federatsiyasi, Birlashgan Qirollik, Amerika Qoʻshma
Shtatlari va
Fransiya
— doimiy aʼzolar hisoblanadi. Kengashning qolgan oʻn aʼzosi Bosh
Assambleya tomonidan ikki yil muddatga saylanadilar. Keyingi yillarda Birlashgan
Millatlar Tashkilotida Kengashning aʼzolar tarkibini oʻzgartirish, bu tadbir zamonaviy
va iqtisodiy voqelikni yanada yorqinroq aks ettirishi masalasi muhokama qilinayapti.
Kengashning qarorlari, uning uchun toʻqqiz aʼzo ovoz bergan taqdirdagina qabul
qilingan hisoblanadi. Kun tartibidagi masalaga Kengashning doimiy aʼzolaridan
birortasi qarshi ovoz bersa, shuningdek, veto huquqidan
foydalansa qaror qabul
qilinmaydi.Xalqaro tinchlikka xavf solinganligi haqida kengashga xabar berilganda
bu mojaro avvalo tinchlik yoʻli bilan bartaraf etish nuqtai nazaridan koʻrib chiqiladi.
Kengash, balki bartaraf etish tamoyillarini ishlab chiqadi yoki hakam vazifasini
oʻtaydi. Harbiy harakatlar boshlanib ketgan taqdirda Kengash oʻt ochishni toʻxtatish
choralarini koʻradi. Shuningdek, u tomonlarni yarashtirish yoki bir-birlari bilan
janjallashayotganlarni ajratishga yordam beradigan,
tinchlikni barqaror etuvchi
missiya yuborishi mumkin.Kengash oʻzi qabul etgan qarorlarning bajarilishini
taʼminlash boʻyicha tadbirlar qabul qilishi mumkin. U iqtisodiy jazo choralari qoʻllashi
yoki qurollarni yetkazib berishga embargo qoʻyishi mumkin. Juda kamdan-kam
hollarda Kengash oʻzi qabul qilgan qarorni bajarish uchun aʼzo-mamlakatga
birgalikdagi harbiy harak
atlarga qadar boʻlgan „barcha zarur vositalarni“ qoʻllashga
vakolat beradi. Shuningdek, Kengash Bosh kotib lavozimiga muayyan nomzodni va
Birlashgan Millatlar Tashkilotiga yangi aʼzolarni tavsiya etadi.Bosh Assambleya —
oʻziga xos butunjahon parlamentining insoniyatning eng dolzarb muammolari koʻrib
chiqilayotgan majlislarida Birlashgan Millatlar Tashkiloti aʼzosi boʻlgan barcha
mamlakatlar vakillari qatnashadi. Har bir aʼzo-mamlakat bir ovozga ega. Xalqaro
tinchlik va xavfsizlikni muayyan darajada saqlab qolish tavsiyalari yangi aʼzolarni
9
qabul qilish yoki Birlashgan Millatlar Tashkiloti budjetini tasdiqlash, shu jumladan,
tinchlikni saqlash operatsiyalariga mablagʻ ajratish
singari muhim masalalar
koʻpchilik, aniqrogʻi, uchdan ikki qism ovoz bilan qabul etiladi.Boshqa masalalar
boʻyicha qarorlar, odatdagidek, koʻpchilik ovoz bilan qabul etilaveradi. Keyingi
yillarda Assambleya qarorlari rasmiy ovoz berish yoʻli bilan emas, balki, konsesus
asosida qabul etilishi uchun maxsus saʼy-harakatlar olib borilmoqda. 1999/2000-
yilgi sessiyalarda
yadroviy qurolsizlanish, taraqqiyot, atrofmuhitni muhofaza etish
va yangicha demokratiyani mustahkamlash singari kun tartibidagi turli-tuman 173
masala koʻrib chiqilishi kerak edi. Oʻz qarorlari gʻoyat muhim ahamiyatga ega boʻlsa
ham, ular jahon jamoatchiligi fikrlarini ifodalasa va xalqaro jamoatchilikning axloqiy
talabi hisoblansa ham Assambleya oʻz qarorlarini majburan qabul
qildirmaydi.Assambleyaning har yilgi navbatdagi sessiyasi sentyabrdan dekabrga
qadar boʻlgan muddat davomida oʻtkaziladi. Assambleya zarurat tugʻilganda oʻz
ishini qayta chaqirilgan sessiyada davom ettirishi yoki jiddiy tashvish tugʻdirgan
masalalar boʻyicha maxsus yoki favqulodda sessiyalar oʻtkazishi mumkin.
Assambleyalar orasidagi muddat davomida uning ishlari
Birlashgan Millatlar
Tashk
ilotining oltita bosh qoʻmitalarida, boshqa organlarida va Kotibiyatda davom
etadi Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Bosh Assambleyaning umumiy rahbarligi ostida
harakat qilib Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning tizimidagi muassasalar
faoliyatini ijtimoiy va iqtisodiy sohada muvofiqlashtirib turadi. Xalqaro iqtisodiy va
ijtimoiy muammolarni muhokama etish va shu sohadagi siyosat borasida tavsiyalar
ishlab chiqish uchun bosh anjuman hisoblangan Kengash taraqqiyot maqsadlarida
xalqaro hamkorlikni mustahkamla
shda muhim rol oʻynaydi. Kengash ish faoliyatida
BirlashganMillatlar Tashkiloti va Fuqarolar jamiyati oʻrtasidagi oʻsha muhim hayotiy
muloqotni qoʻllab-quvvatlagan holda tegishli nohukumat tashkilotlari bilan
maslahatlashadi.Kengash tarkibiga Bosh Assambleya tomonidan uch yilga
saylanadigan 54 nafar aʼzo kiradi. Kengash har yili —
Nyu-York va Jenevada,
galma-galdan
— oʻzining bir oy muddatga choʻziladigan sessiyasini oʻtkazadi.
Sessiya davomida muhim iqtisodiy va ijtimoiy masalalarni muhokama etish uchun
ministrlar darajasida majlis, 1998-yildan esa sessiya doirasida insonparvarlik
10
masalalarini koʻrib chiqish bosqichi oʻtkazilmoqda.Kengashning ishlari yil
mobaynida oʻz yigʻilishlarini muntazam oʻtkazib turadigan va Kengashga hisobot
beradigan yordamchi tashkilotlar tomonidan olib boriladi. Masalan, inson huquqlari
komissiyasi dunyoning barcha mamlakatlarida inson
huquqlariga qanday rioya
etilayotganligini nazorat qiladi. Boshqa tashkilotlar ijtimoiy taraqqiyot, xotin-
qizlarning ahvoli, jinoyatchilikdan ogoh etish, giyohvandlikka qarshi kurash va atrof
muhitni muhofaza etish masalalari
bilan shugʻullanadilar. Beshta hududiy komissiya
iqtisodiy taraqqiyot va oʻz hududlarida iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishga
yordam beradi
Dostları ilə paylaş: