Oliy ta’lim,fan va innovatsiyalar vazirligi Jizzax davlat pedagokika universiteti
Yüklə 200,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I bob 1.1BMTning tashkil etishi jarayonlari
| mavzuni o’rganilish darajasi
.Biz bu mavzuni yoritishda ko’plab adabiyotlarni korib chiqdik.| Tadqiqot jarayonida ilmiy bilishning obyektivlik, XX asrlarda Birlashgan Millatlar tashkiloti jarayonlar obyektiv ochib berildi. BMTnining tashkil etilish2- jahon urushidan keyingi davrda dunyoni har jihatdan boshqaruvchi kuch sifatida pabolishi va hozirgi kundagi faoliyatiga alohida toxtalamiz. 1 1 https://cyberleninka.ru/article/n/birlashgan-millatlar-tashkiloti 4 I bob 1.1BMTning tashkil etishi jarayonlari . Dunyoning asosiy davlatlarini o‘z domiga tortgan Ikkinchi jahon urushida 40 davlatning hududida harbiy harakatlar olib borildi. Urushda behisob qurbonlar berildi va juda katta vayrongarchilik yuz berdi. Urushda fashistik Germaniya, Italiya va militaristik Yaponiya tor-mor etildi. Ular vaqtinchalik buyuk davlatlar qatoridan tushib qoldi. Ayni paytda fashizm halokatga uchradi, fashistlar partiyasi va tashkilotlari faoliyati taqiqlandi. Uzoq va og‘ir kurashda demokratik va antifashistik kuchlar g‘alaba qozondi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti tuzildi va uning Ustavi 1945-yilning 24- oktabridan kuchga kirdi. Mustamlakachi imperiyalarning yemirilishi boshlandi. O‘nlab yangi mustaqil davlatlar vujudga keldi. Buyuk Britaniya va Fransiya sezilarli darajada zaiflashdi. AQSH esa dunyoning ikki o‘ta qudratli davlatidan biri bo‘lib qoldi. Sovet davlati ham urush natijasida mislsiz talafotlar ko‘rgan bo‘lsa-da, AQSH kabi dunyoning o‘ta qudratli davlatiga aylandi. Hozirgi bosqichda Sovet davlati merosxo‘ri Rossiya bilan AQSH dunyoni muvozanatda saqlab turibdi. Bugungi kunda Yer yuzida mustahkam tinchlikning o‘rnatilishi, yangi qirg‘inbarot urushlarning ro‘y bermasligi uchun barcha davlatlar (birinchi navbatda, buyuk davlatlar) hamda jahon jamoatchiligi mas’uldir. Yer yuzida tinchlikni mustahkamlash va xavfsizlikni ta ʼ minlash, davlatlarning o ʻ zaro hamkorligini rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan xalqaro tashkilot. 1945-yil 24-oktyabrda tuzilgan. BMTni barpo etish haqidagi qaror AQSh, Birlashgan Qirollik, Xitoy va Sovet Ittifoqi tashqi ishlar vazirlarining Moskvadagi kengashida 1943-yilda, Ustavi esa San Francisco konferensiyasida 1950-yilda qabul qilindi. BMT Ustaviga dastlab 51 davlat imzo chekkan, 2000-yilda esa ular soni 189 taga yetgan.BMTning doimiy ish o ʻ rni (shtab kvartirasi) New Yorkda joylashgan. Bundan tashqari, tashkilotning rasmiy tillari — ingliz, fransuz, rus, ispan va xitoy tillari bo ʻ lib, ingliz, fransuz, ispan tillarida ish yuritiladi.BMT Ustavida ko ʻ rsatilganidek, u xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash, xalqlarning teng huquqli bo ʻ lishi va o ʻ z taqdirini o ʻ zi belgilashi qoidasiga amal qilib, millatlar o ʻ rtasida do ʻ stlik munosabatlarini rivojlantirishni, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy muammolarni hal etishda xalqlar o ʻ rtasida hamkorlik bo ʻ lishini ta ʼ minlashni ko ʻ zda tutib, shu umumiy maqsadlarga erishishda millatlar harakatini uyg ʻ unlashtirib turadigan markaz hisoblanadi.2000-yil 6 — 8- 5 sentyabrda BMTning 55-sessiyasi doirasida „ Mingyillik sammiti “ bo ʻ lib o ʻ tdi. Unda 155 dan ortiq mamlakatning davlat va hukumat boshliqlari ishtirok etdi. Mazkur anjumanda umumbashariy ahamiyatga ega bo ʻ lgan ijtimoiy iqtisodiy, ekologiya va 2 xavfsizlikka doir muammolar muhokama qilinib, yangi yuzyillikning dastlabki yillarida amalga oshirilishi mo ʻ ljallanayotgan tadbirlar belgilandi.Sammit ishtirokchilari yakdillik bilan qabul qilgan deklaratsiyada 2015-yilgacha ta ʼ minlashda, Bosh Assambleya va BMT boshqa organlari qarorlari amalda bajarilishida yordam beradi. Kotibiyat quyidagi departamentlar va boshqarmalarga bo ʻ linadi: Siyosiy masalalar va Xavfsizlik Kengashi ishlari departamenti, Iqtisodiy va ijtimoiy masalalar departamenti, Vasiylik va o ʻ z-o ʻ zini boshqarmaydigan hududlar departamenti, Nazorat boshqarmasi, Xodimlar boshqarmasi, Bosh kotibning ma ʼ muriy idorasi, Ijtimoiy axborot boshqarmasi, Konferensiyalarga xizmat qilish boshqarmasi, Umumiy xizmat boshqarmasi, BMTning Jeneva bo ʻ limi. BMT sessiyasi yilda bir marta chaqiriladi. Xavfsizlik Kengashining yoki BMT a ʼ zolari ko ʻ pchiligining talabi bilan har qanday masala yuzasidan maxsus sessiyalar chaqirilishi mumkin.O ʻ zbekiston o ʻ z mustaqilligini e ʼ lon qilganidan keyin ko ʻ p o ʻ tmay — 1992-yil 2-martda BMTga a ʼ zo bo ʻ ldi. Shu kuni BMT Bosh Assambleyasi binosi oldida Oʻzbekiston Respublikasining Davlat bayrogʻi koʻtarildi. 1993- yil 24-avgustda BMTning Toshkentdagi vakolatxonasi ochildi. BMTda Oʻzbekiston Respublikasi vakolatxonasi ish boshladi. Oʻzbekiston Respublikasi BMTning taʼlim, fan va madaniyat masalalari bilan shugʻullanuvchi tashkiloti — YUNESKOga ham aʼzo boʻldi.Antarktida (xalqaro hudud)Oʻzbekiston oʻz ovozi va mavqeiga ega boʻlgan aʼzo sifatida BMT oldiga muhim va dolzarb masalalarni qoʻyyapti. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning BMT Bosh Assambleyasi 48- sessiyasida (1993-yil sentyabr), BMT tashkil etilganining 50 yilligiga bagʻishlangan sessiyada (1995-yil oktyabr), BMT Bosh Assambleyasining „Mingyillik sammiti“ ( 2000-yil sentyabr) da soʻzlagan nutqlari dunyo jamoatchiligida katta qiziqish uygʻotdi. Xususan, ushbu xalqaro tashkilotning 20- asr soʻnggidagi eng yirik anjumanida Oʻzbekiston rahbari xalqaro terrorizm 2 https://uz.wikipedia.org/wiki/Birlashgan_Millatlar_Tashkiloti 6 va narkobiznes bilan bogʻliq muammolarni hal etish; mintaqaviy xavfsizlik, jumladan Markaziy Osiyo mintaqasida barqarorlik va xavfsizlikni taʼminlash; jahon xavfsizligi tizimini takomillashtirish, BMT faoliyati va tarkibiy tizimini isloh qilishga taalluqli takliflar bilan chiqdi. Oʻzbekiston Respublikasi BMTning teng huquqli aʼzosi sifatida bu eng nufuzli xalqaro tashkilotning maqsad va qoidalariga qatʼiy amal qilmoqda 1945-yil 26-iyunda San-Fransiskoda boʻlib oʻtgan konferensiyada BMT Nizomini imzolagan 51 ta davlat BMTning dastlabki aʼzolari hisoblanadi. 1946- yildan beri BMTga 150 ga yaqin davlat qabul qilingan (lekin bir vaqtning oʻzida Yugoslaviya, Chexoslovakiya, SSSR kabi bir qancha davlatlar mustaqil davlatlarga boʻlingan). 2011-yil 14-iyulda Janubiy Sudanning BMTga qabul qilinishi bilan BMTga aʼzo davlatlar soni 193 tani tashkil etdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomiga ko ʻ ra, BMTga a ʼ zolik "Ustavda ko ʻ rsatilgan majburiyatlarni qabul qiladigan va Tashkilot hukmiga ko ʻ ra, ushbu majburiyatlarni bajarishga qodir va tayyor bo ʻ lgan tinchliksevar davlatlar" uchun ochiqdir . “ Har qanday bunday davlatni Tashkilotga a ʼ zolikka qabul qilish Xavfsizlik Kengashi tavsiyasiga ko ʻ ra Bosh Assambleyaning qarori bilan amalg BMT insonparvarlik yordami koʻrsatish borasida oshiriladi ”. Amaldagi qoidalarga ko ʻ ra, yangi a ’ zoni qabul qilish uchun Xavfsizlik Kengashiga a’zo 15 davlatdan kamida 9 tasi qoʻllab -quvvatlashi kerak (5 doimiy aʼzo – BuyukBritaniya, Xitoy Xalq Respublikasi, Rossiya, AQSh va Fransiya qarorgaveto qoʻyishi mumkin). Tavsiya Xavfsizlik Kengashi tomonidan maʼqullangandan soʻng, masala Bosh Assambleyaga yuboriladi, unda kirish to ʻ g ʻ risidagi rezolyutsiyaning uchdan ikki qismi ko ʻ pchilik ovozi talab qilinadi. Yangi davlat Bosh Assambleya rezolyutsiyasi qabul qilingan kundan boshlab BMTga a ʼ zo bo ʻ ladi. Shunday qilib, faqat xalqaro huquq sub'ektlariBMTning yangi a ʼ zolari - davlatlar, Birlashgan Millatlar Tashkilotiga a ʼ zo bo ʻ lgan davlatlarning uchdan ikki qismi tomonidan tan olingan, tan olish Buyuk Britaniya, Xitoy Xalq Respublikasi, Rossiya, AQSh va Fransiyadan olinishi kerak.Birlashgan Millatlar Tashkilotining dastlabki a ʼ zolari orasida xalqaro miqyosda to ʻ li tan olingan davlatlar bo ʻ lmagan davlatlar ham bor edi: SSSR ittifoq respublikalari Belorussiya SSR va Ukraina SSR (1946-1947 yillarda Qozog ʻ iston SSR, Boltiqbo ʻ yi va Zakavkaz respublikalarini BMTga kiritish rejalashtirilgan edi); Buyuk Britaniya mustamlakasi Britaniya Hindistoni (hozirgi mustaqil a ʼ zolarga bo ʻ lingan - Hindiston, Pokiston, Bangladesh va Myanma); Filippin Qoʻshma 7 Shtatlarining protektorati; shuningdek Buyuk Britaniyaning amalda mustaqil hukmronliklari Avstraliya ittifoqi, Kanada, Yangi Zelandiya, Janubiy Afrika Ittifoqi (boshqa qaram davlatlarni, masalan, Bahrayn protektoratini joriy etish rejalashtirilgan edi). 2011-yil sentyabr oyida Falastin milliy maʼmuriyati (qisman tan olingan Falastin Davlati ) BMTga aʼzo boʻlish uchun ariza topshirdi, biroq, bu ariza Falastin-Isroil kelishuvi va Falastinning xalqaro miqyosda tan olinishi kutilguncha kechiktirildi.Aʼzolik maqomiga qoʻshimcha ravishda BMT kuzatuvchisi maqomi ham mavjud boʻlib, u toʻliq aʼzolar soniga kirishdan oldin boʻlishi mumkin. Kuzatuvchi maqomi Bosh Assambleyada ovoz berish yoʻli bilan beriladi, qaror oddiy koʻpchilik ovoz bilan qabul qilinadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti kuzatuvchilari, shuningdek, BMTning ixtisoslashgan agentliklari (masalan, YUNESKO, UNICEF ) aʼzolari va qisman tan olingan davlatlar va davlat tuzilmalari ham tan olinishi mumkin. Shunday qilib, hozirgi vaqtda kuzatuvchilar Vatikan va Falastin Davlati boʻlib, bir muncha vaqt, masalan, Avstriya, Italiya, Finlandiya, Yaponiya, Shveysariya va bosh qa davlatlar qoʻshilish huquqiga ega boʻlgan, ammo turli sabablarga koʻra vaqtincha foydalanmadi 3 . Yüklə 200,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|