Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Ikkinchi mezon — bu Oila:
"Biz" romanida oila tushunchasi mavjud, lekin unga eskirgan bir ijtimoiy yacheyka deya qarashadi. Turmush qurish va bola ko'rish taqiqlangan. Jinsiy munosabatlar masalasIda Oruellning Uinstoni uchun ayollar bilan yaqin munosabatlar faqatgina partiyaviy burch hisoblangan. Ya'ni ulardan farzand ko'rish va ularni partiya xizmatiga berish lozim qilinardi. Xakslining dunyosida esa bu borada hech kutilmaganda o'ta erkin tanlov ilgari surilgan. Har kim xohlagan odami bilan qovusha olishi mumkin edi. Farzandlar esa maxsus inkubatorlarda sun'iy yo'l bilan yaratilardi. Zamyatin "Biz"ida esa jinsiy munosabatlar uchun maxsus Byurodan oldindan tanlab berilgan numer nomiga pushti talon olingan holdagina qovushish mumkin bo'lgan. Va bu jarayon "akvariumda" pardalarni tushirib qo'yish rasman mumkin bo'lgan yagona holat edi. Oila masalasi barcha antiutopiyalarda aynan oilaga, shaxsiy hayotga qandaydir eskirgan va keraksiz rishta sifatida qaraladi. Zero, barcha antiutopik tuzumlar insonning o'z shaxsiy hayoi bo'lishi va barcha say-harakatini oilasi manfaatlari yo'lida amalga oshirishidan xavfsirashardi. Chunki bu holda ularni tuzumga yanada qattiqroq bog'lash va ularni "ulug' maqsadlar" yo'lida xizmat qidirish murakkablashardi. Mening nazarimda, oilaga munosabat bo'yicha har uchala antiutopiya tanlagan yo'l bir xil darajada noto'g'ri va dahshatli.
Uchinchi mezon — bu Kitoblarga munosabat:
"Biz" romanidagi tasvirlnagan voqea-hodisalar asar bosh qahramoni tutgan kundaligi tarzida bayon qilingan, kitobning bitta sahnasida boshqa uychada ayol kitob o'qib o'tirgani tasvirlanadi. Ushbu asarda bu ish, ya'ni kitob mutolaasi uchun qandaydir jazo bor ekanligini eslolmayman. Aksincha, Oruellning olamida esa bu "qilmish" uchun bemalol qamalib ketish mumkin edi. "1984"da Katta Og'a kitoblarga, umuman axborot olish mumkin bo'lgan har qanday vositaga juda qattiq nafrat va hadik bilan qaragan, shuning uchun bunday nokoiz harakat uchun jazo muqarrar edi. "Biz" romanida "numer"lar faqatgina o'zlarining Shaxsiy Soatlaridagina ko'ngliga yoqqan mashg'ulotini qila olardilar. Ammo ular o'zlarini matematik kamolotga yetgan deya hisoblashgani uchun, ular besh daqiqada bitta roman yoza olishardi. Va albatta unda Yagona Davlat madh etilishi shart edi.
"Jasur yangi dunyo" romanida esa odatdagidek, barchasi biroz boshqacha. Bu yerda tuzumni madh etish shart emas, kitob o'qisangiz hech kim boshingizga shartta qop kiydirib olib ketmaydi. Ammo shunga qaramasdan...odamlar baribir kitob o'qishmaydi. Ha, shunchaki. Axir shuncha ko'ngilochar mashg'ulotlat turganda, kim ham zerikarli kitoblarni varaqlardi? Ya'ni o'sha paytdayoq Xaksli kelajakda ko'ngilochar, yengil-yelpi mahsulotlar odamlarni kitoblardan chalg'itadi deya hisoblagan.
Kuzatganingizdek, kitoblarga munosabat har uchala antiutopiyada turlichadir. Bu borada odatdagidek, eng qattiqqo'l uslubni "1984" asarida uchratishingiz mumkin. Bosh qahramon Uinston ham aslida taqiqlangan kitob o'qigani uchun jazoga mubtalo bo'ladi. "Biz"da kitob o'qishga qarshilik yo'q, ammo kitoblar Yagona Davlat tuzumiga hamdu-sano o'qishi kerak bo'lgan. "Jasur yangi dunyo"da esa hamma narsa mumkin, ammo hech kim kitob o'qishni istamaydi. Nazarimda bu narsa hozirgi zamonimizdagi holatga eng yaqin bo'lgan holat.