O’quv ishlari prorektori 2021y prof. S. Soleev

Amaliyotda psixologik bilimlarni ikki usul orqali qo’llash mumkin:
bevosita, bu usul mavjud qonun qoidalar, qonuniyatlar asosidagi bilimlarni shu paytning o’zidayoq faoliyatda ishlatish mumkinligini bildiradi (ya’ni, qabul qilish, tasavvur, his qilish, sezish, fikrlash, diqqat, xotira kabi psixik jarayonlarga oid bilimlarni hozir – zahod qo’llash);
bilvosita, bunda qonuniyatlar asosida yig’ilgan bilimlardan hozir zaxod foydalanish mumkin emas. Buning uchun aniq faoliyat sharoitida, o’zgarishlarga duch keladigan qonuniyatlarni bilish va tahlil qilish uchun ma’lum vaqt kerak bo’ladi.
Yuridik psixologiya fanida aynan psixologik bilimlardan bilvosita usuli orqali foydalanish keng yo’lga qo’yilgan (Ramul K.A. 1995g.).
Masalan, dastlabki tergov, sud tergovi va sudlanuvchilarni qayta tarbiyalashda yuzaga keluvchi murakkab insonlararo psixologik munosabatlar, shaxsni o’rganish, maxsus hodisalarda namoyon bo’luvchi psixik jihat va holatlarni chuqur o’rganish va oqilona xulosalar chiqarishda ma’lum tajribani qo’lga kiritish kerak bo’ladi.


3. Yuridik psixologiya fanining tarixiy rivojlanishi
Odil sudlovni o’rnatishda psixologik bilimlardan foydalanish qadim zamonlardan boshlangan.

Antik va o’rta asr (mil. av. 3-asr va 5-17asr) larda jinoiy javobgarlikka tortish uchun empirik tajribalardan foydalanilgan.
Empiriya – bu odamning ichki dunyosi asosida to’plangan tajriba tashqi dunyo (atrof-muhit, sharoitlar, munosabatlar) dan yiroq bo’lganligini bildiradi. Inson “qafasda”, uning ichki dunyosini o’zgartirib bo’lmaydi, uning tabiati asli shunday degan fikrlar bo’lgan edi.
Odam “qafas”da bo’lganligi sababli unga ta’sir ko’rsatuvchi kuchlar o’rganilmagan edi.
O’rta asr davrlarda jinoyatchilar o’z aybini tan olmasligi va aybiga iqror bo’lmasligi natijasida ularni turli hil qiynoqlarga solib kerakli ko’rsatmalarni olish tajribasi keng tarqalgan edi (uzoq muddatdagi jismoniy va ruhiy qiynoqlar, o’liklar yotgan qorong’i xonalarga qamash va h.k.)
Burjua hukm surgan davrdan boshlab ilk bor psixologik bilimlar paydo bo’ldi. Oshkoralik va tortishuv asosida olingan guvohlarning ko’rsatmalari katta ahamiyatga ega bo’la boshladi.
Rossiyada jinoyatchilikda jinoyatchining psixologiyasiga etibor berish kerakligi to’g’risida I.T.Posashkov (1652-1726) faol fikr yuritadi. Uning nuqtai nazari bo’yicha jinoyatchilarning boshqa odamlarga nisbatan salbiy ta’sirini yo’qotish maqsadida ularning xulqatvorini tavsiflash kerak bo’ladi.