Oriental Renaissance: innovative, educational, natural and social sciences

Oriental Renaissance: innovative, 

educational, natural and social sciences

 

 

VOLUME 1 | ISSUE 2 

ISSN  2181-1784

 

 

 

160 

w

www.oriens.uz

 

2021

 March 

 

 

masjidning  kutubxonasi  asosini  Yezdigerd  III  o‘zi  bilan  olib  kelgan  kitoblar  tashkil 

etgan

5

. 

Shuningdek,  amerikalik  mashhur  fan  tarixchisi  Jorj  Sartonning  “Fan  tarixiga 

kirish”  nomli  fundamental  ishi  ham  bu  to‘g‘rida  qimmatli  ma’lumotlarni  mujassam 

etgan. 

XIX asrning oxiri XX asrning boshida Turkiston madaniyati qator talantli olim, 

sayyox,  shoir,  pedagog,  jurnalistlarni  etishtirib  chiqardi,  ular  xalqimizning  umumiy 

madaniyati rivojlanishiga juda katta ta’sir ko‘rsatdilar. 

Yevropa  madaniyati  yangiliklari,  Yaqin  Sharq  mamlakatlaridagi  o‘zgarishlar 

Turkiston  madaniyatida  yerli  xalqning  mustamlakachilik  siyosati,  kamsitilishiga 

qarshi  ma’rifatchilik  harakatini  kuchaytirib  yubordi.  U  asosan  xalqni  yangi 

madaniyat, 

ma’rifatga  chaqirishga,  millatni  uyg‘otishga,  yangilanayotgan 

ma’naviyatni  egallashga  yo‘naltirilgan  edi.  Asta-sekin  ma’rifatchilikdan  jadidchilik 

o‘sib  chiqdi  va  u  ma’lum  darajada  siyosiy  masalalarni  olg‘a  sura  boshladi.  YAngi 

ta’lim-tarbiya,  yangi  maktab,  yangi  maorif,  uni  boshqarish,  madaniy  targ‘ibot, 

tashkilotchilik  masalalari  asosiy  o‘ringa  ko‘tarildi.  YAngiliklarga  asoslangan  holda 

rus  va  eski  feodal  maorifdan  farq  qiluvchi  fikr-g‘oyalar  oldinga  surildi,  ular  erli 

matbuot, 

turli 

kitoblar 

orqali 

keng 

targ‘ib  etildi.  Bu  madaniyatdagi 

mustamlakachilikka  qarshi  mustaqillikka  xalq  ongini  oshirish,  o‘z  ahvolini 

yaxshilashga intilishning ko‘rinishlaridan edi

6

. 

XULOSA 

Ushbu  Uchinchi  Renessans  davrida  Ahmad  Donish,  Berdaq,  Feruz,  Muqimiy, 

Furqat,  Zavqiy,  Bayoniy,  Avaz  O‘tar  kabi  olim,  shoirlar  o‘z  davrining  muhim 

masalalarini ko‘tarib chiqdilar va xalqni ilm-fan, ma’rifatni egallashga undadilar. 

Behbudiy,  Abdulla  Avloniy,  Fitrat,  CHo‘lpon,  S.Ayniy,  Hamza  kabi  iste’dod 

egalari jadidchilik g‘oyalarini olg‘a surish va targ‘ib qilish sohasida bayroqdor bo‘lib 

tanildilar.  Turkistonning  o‘z  rivojlanish  yo‘lini  targ‘ib  etishda  jonbozlik  ko‘ratdilar. 

Mustaqilligimiz  arafasida  ularning  izdoshlari  bo‘lgan  Rauf  Parpi  va  Gulchehra 

Nurullaevalar jasorat ko‘rsatib, bu ishni davom ettirdilar. Masalan, 1989 yilda o‘zbek 

tiliga davlat tili maqomi  masalasi ko‘tarilganda Gulchehra Nurullaeva, “agar o‘zbek 

tiliga  davlat  tili  maqomi  berilmas  ekan,  o‘zimni  Qizil  Maydonda  yoqaman”,  degan 

bayonot bilan chiqdi. U umrining oxirigacha haqiqiy mustaqillik uchun kurashdi. 

Mustaqilligimiz tufayligina millatimiz va jahon madaniyati rivojiga ulkan hissa 

qo‘shgan SHarq uyg‘onish davrini ilmiy, xolis o‘rganish, baholash imkoni ochildi.  

                                                           

5

 Қаранг: ўша асар, 145-б. 

6

 Қаранг: Маънавият юлдузлари. Масъул муҳаррир: М.М.Хайруллаев. Т.: А.Қодирий номилаги халқ мероси 

нашриёти, 1999., 321-б. 

---