Oriental Renaissance: Innovative

 ASI Factor = 1.7 
57 
w
www.oriens.uz
July
2022
 
Metacompetences (metacompetences) 
Metan-kompetentsiyalar toifasiga shaxsning o'ziga xos xususiyatlari kiradi. 
Shaxsning o'z kuchli va zaif intellektual tomonlarini anglash qobiliyati, muammolarni 
hal qilishda turli vaziyatlarda harakat qilish usuli, ko'nikma va bilimlarni qo'llash va 
yetishmayotgan vakolatlarni qoplash usullari [3]. Har bir ta`lim oluvchi alohida shaxs 
sifatida tan olinadi. Pedagogik ta`limda shaxs-
 
alohida 
individ, 
mohiyatan yaxlit 
ijtimoiy-axloqiy olam. U oʻzida inson mohiyatini, uning mavjudot sifatidagi 
qadriyatini mujassam etadi. Shaxs ijtimoiy-gumanitar fanlarda oʻz yoʻnalishi, 
tadqiqot obʼyekti va maqsadi nuqtai nazaridan turlicha talqin etiladi. U oʻta murakkab, 
ziddiyatli, qaramaqarshi, oʻzini oʻzi inkor etadigan mavjudot sifatida, biologik, 
fiziologik, ijtimoiy, maʼnaviy, ruhiy, axloqiy va estetik aqlidrok, tafakkur obʼyekti 
sifatida, hatto, falsafiy va mantiqiy, yashash huquqi va hayot mantigʻi jihatidan 
tadqiqot manbaiga aylanishi mumkin.
Intellektual-aql-idrok va analitik fikrlashi rivojlangan shaxs; aqliy mehnatning 
vakili. 
Sotsiologiya nuqtai nazaridan, "intellektual"," Erudit " dan farqli o'laroq, haqiqat 
va axloq haqida mavhumlik jarayoniga doimiy ravishda kiritilgan ijodiy ijtimoiy 
mavzu. Intellektual g'oyalarni ishlab chiqaradi va rivojlantiradi, jamiyatning qolgan 
qismi uchun me'yorlar va madaniy qadriyatlarni belgilaydi[4]. 
Professor Xose Arangurenning so'zlariga ko'ra, intellektual uchun bizda mavjud 
bo'lgan narsa bo'lishi kerak emas. Bu tushunchadan ziyolilarning nomuvofiqligi — 
"begona", isyon deb ataladigan narsa. Shunday qilib, intellektual "millatning vijdoni", 
"jamiyatdagi ozchilikning eng ilg'or, mustaqil va progressiv ovozi"ga aylanadi [5]. 
Shu jumladan metan-kompetentsiyalar toifasiga shaxsning o'ziga xos: 
1.
O'z bilim jarayonlarini rejalashtirish, boshlash, tekshirish va baholash 
qobiliyatlari; 
2.
Vazifalarning murakkabligi darajasini tushunish; 
3.
Axborotni tahlil qilish qobiliyati; 
4.
Grafika va analogiya kabi samarali kognitiv yordamchilar va vositalardan 
foydalanish qobiliyatlari ham kiradi. 
Ijtimoiy kompetensiyalar haqidagi zamonaviy g'oyalar 2005 yilda D. Winterton 
(J. Winterton) va F. Le dest (F. le Deist) tomonidan "kompetentsiyalar nima?", degan
savolga o‘z javoblarini berishgan Shuningdek, bir qator zamonaviy tadqiqotchilar 
ham o'z g'oyalarini kengaytirib shartli ravishda ijtimoiy deb tasniflanishi mumkin 
bo'lgan qo'shimcha kompetentsiyalarni aniqladganlar. 

---