Orta məKTƏBDƏ Kİmyanin təDRİSİ prosesiNDƏ ŞAGİrdləRİn təDQİqatçiliq fəALİYYƏTİNİN İNKİŞaf etdiRİLMƏSİNİn xüsusiYYƏTLƏRİ
Yüklə 244,29 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 2-3(58-59)2017
6 - kimyəvi proseslərin daha zəruri tərəfləri ayırd edilir və öyrənilir; - hadisələr haqqında daha etibarlı məlumatlar alınır; - qazanılan yeni biliklərin möhkəmlənməsini təmin edir, və onları praktikaya tətbiq etməyə şərait yaradır; - kimya istehsalının əsasları ilə tanış olmağa kömək edir. Orta məktəbdə şagirdlərin kimyadan tədqiqatçılıq bacarığının formalaş- masında əsas vəzifə laboratoriya işlərinin üzərinə düşür. Kimya tədrisində müxtəlif tədqiqat metodları mövcuddur. Bunlardan bəzilərini nəzərdən keçirək: 1. Müşahidə metodu. Bu metod şagirdlərin kimyəvi hadisələr və prosesləri dərketmə fəaliyyətlərinin fəal metodudur. Burada tədqiqatın nəticələri hiss orqanlarının işinə əsaslanır. Müşahidənin effektli olması üçün aşağıdakı tələblərə əməl olunmalıdır. - müşahidə müəyyən məsələni həll etmək üçün aparılmalıdır. - müəllimin hazırladığı plana uyğun olmalıdır 2. Modelləşdirmə metodu. Bu metoda görə öyrənilən prosesin və ya obyektin modeli qurulur. Məsələn, ataomun qurluşu öyrənilərkən elektron buludunun modelindən istifadə olunur. Müasir dövrdə kimya təhsilinin əsas vəzifəsi şagirdlərə Dövlət təhsil standartlarının tələblərinə uyğun biliklərinöyrədilməsi, həmçinin onlarda tədqiqatçılıq axtarışı üçün zəruri olan bacarıq və vərdişlərin aşılanmasıdır. Tədqiqatçılıq fəaliyyəti məktəb kimya kursunun hər bir mövzusunun öyrədilməsində onun məzmununun açılmasına şərait yaratmaq məqsədilə aparıla bilər. Şagirdlərin tədqi-qatçılıq fəaliyyəti həlli məlum olmayan məsələləri həll etmək yaradıcılığıdır. Buraya problemin qoyuluşu, problemə aid olan nəzəriyyənin öyrənilməsi, tədqiqat metodunun seçilməsi və onun praktik həyata keçirmək, analiz və ümumləşdirmə aparmaq, nəticə çıxarmaq aiddir. Şagirdlərin tədqiqatçılıq fəaliyyəti praktik(eksperiment), riyazi hesablama və ya nəzəri ola bilər. Praktik tədqiqatçılıq fəaliyyəti şagirdlərin kimyadan laboratoriya və praktik işləri aparmaları prosesində həyata keçirilir. Şagirdlərin praktik fəaliyyətinə aşağıdakılar aiddir: - təqdim olunan metodika ilə praktik tədqiqatın aparılması üçün tələb olunan reaktivlərin, avadanlıqlar və cihazların seçilməsi, problemin nəticələrinin işlənib hazırlanması; - tədqiqat obyektinin hazırlanması; - tədqiqat üçün zəruri olan cədvəl və modellərin hazırlanması. Nəzəri tədqiqatçılıq fəaliyəti şagirdlərin problemi görmək, mövzunu analiz etməklə kimyanın nəzəri məsələlərini öyrənmək, referat hazırlamağı bacarmalarıdır. Hesablama tədqiqat fəaliyyəti kimya məsələlərini və fənlərarası məzmunda çətinləşdirilmiş məsələləri həll etmək prosesində həyata keçirilir. Kimya məktəbdə 7 Kimya dərslərində şagirdlərin mövzular üzrə tədqiqatçılıq fəaliyyətinin təşkili üç mərhələdən ibarət olur: 1. Motivasiya mərhələsi. Bu mərhələdə şagirdlər mövzunun öyrənilməsinin əsas məqsədini, onun kimya təhsilində rolunu, nəzəri və praktik əhəmiyyətini anlayırlar. 2. Dərketmə mərhələsi. Burada şagirdlər mövzunun məzmununa daxil olan bilikləri mənimsəyirlər. Bu prosesdə şagirdlərin tədqiqatçılıq fəaliyyətindən istifadə olunur. 3. Refleks-qiymətləndirmə mərhələsi. Bu mərhələdə şagirdlərin refleks fəaliyyəti (özünü analiz) inkişaf edir. Kimya dərslərində şagirdlərin tədqiqatçılıq fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsində kimya eksperimenti xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Kimya eksperimenti hər bir şagirdin özünü tədqiqatçı rolunda hiss etməyə imkan verir. Yalnız eksperiment vastəsilə müstəqil bilik qazanmaqla onun həqiqiliyinə inam yaranır. VII sinifin kimya dərslərində şagirdlərdə laboratoriya təcrübələrini aparmaq üçün zəruri bacarıq və vərdişlər formalaşır. Onlar müşahidə aparmağı, nəticə çıxarmağı, şifahi və ya yazılı formada laboratoriya təcrübələri və praktik işlərin nəticələrini təsvir etməyi öyrənirlər. VIII siniflərdə şagirdlər laboratoriya və praktik işləri aparmaq üçün zəruri bacarığa malik olurlar. Təcrübənin nəticələrini hesabatda kifayət qədər tamlıqla tərtib etməyi öyrənirlər. IX-XI siniflərdə şagirdlər kimya eksperimentinin aparılmasında daha çox müstəqil olurlar. Kimya tədrisində şagirdlərin yaradıcı tədqiqatçılıq fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsində layihə meto-dundan geniş istifadə olunur. Tədris prosesində layihə- metodunun həyata keçirilməsi müəllimin mövqeyində dəyişiklik yaradır. Belə ki, müəllim hazır biliyin daşıyıcısı deyil şagirdlərin dərketmə fəaliyyətinin təşkilatçısı kimi iştirak edir. Belə halda müəllim sinifdə şagirdlərin müstəqil fəaliyyətinin başqa formalarına, xüsusilə də yaradıcı xarakterli tədqiqatçılıq fəaliyyətinə üstünlük verir. Layihə üzərində iş aşağıdakı mərhələlərdən ibarət olur: 1. Hazırlıq mərhələsi. İşin məzmununa əsaslanan bu mərhələdə mövzu və layihənin məqsədi müəy-yən olunur. Şagirdlər lahiyəni müəllimlə müzakirə edir və qısa xülasə hazırlayırlar. 2. Planlaşdırma mərhələsi Buraya məlumat mənbələrinin təyini; məlumatın toplanması və analizi; nəticələrin təqdim olunması üsulu (hesabat forması); nəticələrin qiymətləndirilməsi meyarının müəyyən olunması; vəzifələrin komanda üzvləri arasında paylanması; işin icra vaxtının dəqiq göstərilməsi fiddir. |