O'rta osiyoga buddizm dinining kirib kelishi
Yüklə 72,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 7
th -ICARHSE International Conference on Advance Research in Humanities, Applied Sciences and Education Hosted from New York, USA https://conferencea.org Oct. 28 th 2022 58 evolyutsiyasiga olib keldi: "Buddist psixologizmining ontologiyasi" va metafizikaning rivojlanishi. Budda borliqning asosi va kosmogenez manbai sifatida qabul qilina boshlaydi, u mujassamlangan dao. Ikki falsafaning o‘zaro ta’sirining samarasi ruhning o‘lmasligi g‘oyasi edi, chunki buddizm Xitoyga kelishidan oldin topilmadi. Buddizmning siniklashuvi ikki madaniyatning uyg‘unligidan dalolat beradi. Madaniyatlarning uyg‘unligi, A.V.Medvedev yozganidek, [8], bir an’ana boshqasiga qo‘shilib, u bilan madaniy rezonansga kirganda, ikkala ma’naviy qadriyatlar va tarkibiy elementlarda tabiiy mavjudligi bilan o‘zaro ta’sir qilish jarayonidir. Madaniy muvofiqlik - bu “o‘zaro ta’sir qiluvchi madaniyatlarning aqliy tuzilmalarining uyg‘unligi”. Shunday qilib, aynan buddizm o‘zining o‘zgarishi uchun zarur bo‘lgan olijanob zaminga tushib qolganligi sababli, u xitoycha kabi sifat jihatidan yangi ta'limotga aylana oldi, keyinchalik boshqa dinlar hududida ildiz otib, shunday shaklga ega bo‘ldi. E.A.Torchinov yozganidek, aynan Xitoydan tashqarida buddizmning tarqalishi u yerda oʻsha madaniy-tarixiy mintaqaning shakllanishiga xizmat qilgan va u pirovardida shakllangan. Ammo eng muhimi shundaki, u ko‘p asrlar davomida moslashish jarayonida Buddaning asl ta’limotlari bilan genetik aloqani o‘tkaza oldi, o‘z falsafasining “o‘ziga nur bo‘lish” so‘zlari bilan ifodalangan o‘zagini saqlab qoldi. “Budda oltin lotus gulini o‘z shogirdiga topshirishning jim ishorasi orqali aytilgan. Yaponiya uchun buddizm ham mahalliy din emas edi. Buddizmning Yaponiyaga "rasmiy" kelishi 552-yilda Nixon Shokida, Baekji qiroli Song (G‘arbiy Koreya) imperator Kinmeyga missiya yuborganida, buddist rohiblari yoki rohibalarini o‘z ichiga olgan. Ular o‘zlari bilan Buddaning surati va bir nechta sutralarni olib kelishdi. Yaponiyada buddizmning umumiy pozitsiyasi Xitoyga qaraganda yaxshiroq edi, yapon hukmdorlari bu dinga nisbatan ko‘proq homiylik qilishgan. Bundan tashqari, bu erda, Heian davridan boshlab, jangchilar va ayg‘oqchilarni (shohei, shinobi va boshqalar) kasbiy tayyorlash markazlari sifatida monastirlarning faol shakllanishi jarayoni sodir bo‘ldi. Shunday qilib, yapon hukmdorlari bu juda kuchli kuch bilan hisoblashishlari kerak edi. Ammo 1868- yilda Meydzi restavratsiyasi davrida yangi hukumat buddizmga qarshi kuchli pozitsiyani egalladi va buddizmning syogunlar bilan mustahkam aloqalari tufayli butun mamlakat boʻylab buddizmni yoʻq qilish va sintoizmni yuksaltirish harakati paydo boʻldi. Faqat Ikkinchi Jahon urushidan keyin buddistlar soni o‘sishni boshladi, ammo bu Meidji qayta tiklanganidan beri Sintoga ko‘proq homiylik ko‘rsatayotgan davlatning alohida qo‘llab-quvvatlashi bilan bog‘liq emas edi. Bu bugungi kungacha davom etmoqda, buddizm sintoizmdan keyin ikkinchi eng mashhur dindir, ammo davlatning o‘zi Buddaning ta’limotidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri aholiga nisbatan kamroq ta’sir qiladi[9]. Agar biz buddizmning siyosiy an’analarga ta’sirini alohida ko‘rib chiqishga harakat qilsak, biz bir qator qiyinchiliklarga duch kelamiz. Bu, birinchi navbatda, buddizmning “dunyodagi hayot”ga munosabati bilan bog‘liq. Biroq, buddist ta’limotida davlat siyosatiga ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan ikkita element mavjud: Chakravartin va Dxarma tushunchasi. Chakravartin – o‘z kuchi, mardligi va fazilatlari bilan |