123
olan eĢqindən əzab çəkdiyini, Məcnunla Leylinin
bir-birilərini
görüb
heyranlıq
və
həsrətlə
baxıĢmalarını, ya da Xosrovla ġirinin cənnətmisal
əfsanəvi bağçasında bir-birilərini qarĢılıqlı anlayıb
vurğun
baxıĢlarla
süzmələrini
bir
kitabın
səhifəsində rəsm eləyəndə aĢiqlərin əvəzinə xanla
tatar gözəlinin rəsmini cızırmıĢ. Xanla sevgilisi bu
səhifələrə baxanda öz xoĢbəxtliklərinin heç baĢa
çatmayacağına əməlli-baĢlı inanır, ustad nəqqaĢı
tərif və qızılla boğurlarmıĢ. Ġltifat və qızılın
çoxluğu usta nəqqaĢı axırda yolundan çıxarmıĢ,
Ģeytanın da təhrikiylə rəsmlərinin qüsursuzluğuna
görə qədim ustadlara borclu olduğunu unutmuĢ,
qürurla öz Ģəxsiyyətindən də bir parça qatsa,
rəsmlərinin daha da bəyəniləcəyini güman eləmiĢdi.
Amma usta nəqqaĢın elədiyi bu yenilikləri,
insansayaq üslub izlərini xanla sevgilisi tamamilə
qüsur sayıb kədərlənirlər. Uzun-uzadı baxdığı
rəsmlərdə keçmiĢ xoĢbəxtliklərinin orasından-
burasından pozulduğunu hiss eləyən kimi xan
əvvəlcə səhifələrdə onun rəsm edildiyinə görə tatar
gözəlini qısqanır. Sonra o, gözəl tatar qızını
qısqandırmaq üçün baĢqa bir cariyəylə seviĢir.
Hərəm dedi-qoduçularından bunu öyrənmək tatar
qızını o qədər kədərləndirir ki, dinməz-söyləməz
özünü hərəmxana həyətindəki sədr ağacından asır.
Elədiyi səhvi baĢa düĢən, bunun arxasında da
downloaded from KitabYurdu.org
124
nəqqaşın öz üslub marağının olduğunu görən xan
da Ģeytanın yoldan çıxardığı ustanı həmin gün kor
etdirir.
BE
Doğu məmləkətlərinin birində naxıĢsevər
xoĢbəxt və yaĢlı bir padĢah varmıĢ, yeni evləndiyi
gözəllər gözəli çinli qızıyla çox xoĢbəxt yaĢayırmıĢ.
Sən demə, padĢahın əvvəlki arvadından yaraĢıqlı
oğluyla gənc arvadının könülləri bir-birini
tutubmuĢ. Atasına xəyanətdən bağrı yarılan oğul
yasaq eĢqindən utanıb nəqqaĢxanaya çəkilir, özünü
rəsmə həsr eləyir. EĢqinin kədəri və gücüylə
çəkdiyinə görə rəsmlərinin hər biri o qədər gözəl
olurmuĢ ki, baxanlar qədim ustadların rəsmlərindən
ayıra bilməzlərmiĢ, padĢah – ata da oğluyla çox
fəxr eləyirmiĢ. Çinli gənc arvadısa rəsmlərə baxıb:
«Bəli, çox gözəldi», – deyirmiĢ. «Amma imza
atmasa, illər keçəcək, bu gözəlliyi onun yaratdığını
kimsə bilməyəcək». «Oğlum rəsmlərə imza atsa,
qədim ustadları təqlid eləyə-eləyə çəkdiyi bu rəsmi
haqsız olaraq öz adına çıxmazmı?» – padĢah
deyirmiĢ. «Üstəlik imza atsa, demiĢ olmazmı ki,
rəsmim mənim nöqsanımı saxlayır?» YaĢlı ərini
inandıra bilməyəcəyini baĢa düĢən çinli arvadı
axırda həmin imza laqqırtılarını nəqqaĢxanada
downloaded from KitabYurdu.org
125
qapanıb qalan gənc oğula çatdırmağı bacarır.
Ardınca eĢqini içində dəfn eləməyə məcbur
olduğuna görə qüruru sınmıĢ oğul gözəl və gənc
ögey anasının verdiyi bu məsləhətə Ģeytanın da
təĢviqiylə inanıb bir rəsmin küncünə – divarla otlar
arasında heç görünməyəcəyini güman elədiyi bir
guĢəyə imzasını atır. Ġmzaladığı ilk rəsm «Xosrov
və ġirin»dən bir məclismiĢ. Yəqin, bilirsiniz:
Xosrov ġirinlə evlənəndən sonra ilk evliliyindən
olan oğlu ġiruyə ġirinə aĢiq olur, bir gecə
pəncərədən girib xəncərini ġirinin yanında yatan
atasının ciyərinə soxur. Bəli, qoca padĢah oğlunun
çəkdiyi həmin məclisin rəsminə baxanda qəfildən
rəsmdə bir nöqsan sezir: imzanı gördüyünə, amma
bir çoxumuzun elədiyimiz kimi, gördüyünə fikir
vermədiyinə görə rəsmdən ona yalnız belə bir hiss
qalır ki, «bu qüsurlu rəsmdi». Qədim ustadlar belə
bir iĢ tutmadıqlarına görə qoca padĢah təlaĢa düĢür.
Çünki bu o deməkmiĢ ki, oxuduğu cild hekayə,
əfsanə barədə yox, kitaba ən yaraĢmaz Ģey –
həqiqət barədə söhbət açır. Qoca bunu sezəndə
qorxur. Elə həmin məqamda da nəqqaĢ oğlu eynilə
çəkdiyi rəsmdəki kimi pəncərədən içəri girir,
atasının qorxudan böyüyən gözlərinə baxmadan
rəsmdəki qədər iri xəncərini onun sinəsinə sancır.
CĠM
downloaded from KitabYurdu.org
126
Bundan iki yüz əlli il qabaq Qəzvində kitab
bəzəməyin, xəttin və nəqĢin ən etibarlı, ən sevilən
sənətlər olduğu barədə RəĢidəddin Qəzvini öz
tarixində müfəssəl yazıb. O zamanlar Qəzvin
taxtında oturan, Bizansdan Çinəcən qırx məmləkətə
hökm eləyən (nəqş sevgisi bu böyük gücün sirri ola
bilər) zaman Ģahının, nə yaxĢı ki, oğlu yox imiĢ.
Ölümündən sonra fəth elədiyi məmləkətlər
bölünməsin deyə Ģah gözəl qızına ağıllı nəqqaĢ ər
tapmaq qərarına gələn kimi nəqqaĢxanasındakı üçü
də subay olan üç böyük gənc ustad arasında yarıĢ
təĢkil eləyib. RəĢidəddinin tarixinə görə, yarıĢın
çox sadə mövzusu varmıĢ: kim ən gözəl rəsmi
çəkəcək! Eynilə RəĢidəddin kimi, gənc nəqqaĢlar da
bunun qədim ustadlar təki rəsm eləmək olduğunu
bildiklərinə görə üçü də ən sevilən məclisi çəkiblər.
Cənnətmisal bir bağçada sərv və sədr ağacları,
ürkək dovĢanlar və təlaĢlı qaranquĢlar arasında
eĢqin kədərindən boğulan, gözlərini yerə dikmiĢ bir
qız. Bir-birindən xəbərsiz eyni rəsmi eynilə qədim
ustalar kimi çəkən üç nəqqaĢdan ən çox fərqlənmək
istəyənisə rəsmin gözəlliyinə sahib çıxmaq
məqsədilə bağın ən dərin yerində, nərgiz
çiçəklərinin arasında imzasını gizlədir. Amma
özünü
qədim
ustadların
təvazökarlığından
uzaqlaĢdıran bu ədəbsizliyi üzündən dərhal
downloaded from KitabYurdu.org
Dostları ilə paylaş: |