Orxan pamuk
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
115 «ġəyirdlər meydanın örtüyünü bu rəsmdə Osman ustamızın buyurduğu kimi, güləbənzər qaraya boyayıb bitirənə qədər, – Nuri Əfəndi ehtiyatla dedi, – Zərif əfəndi qardaĢımız da getdiyi yerdən qayıdıb, bu iki səhifənin təzhibini eləyib baĢa çatdırar, inĢallah. Ustadımız nəqqaĢ Osman Zərif əfəndidən At meydanının torpaq örtüyünün hər dəfə baĢqa bir rəngdə boyanmasını tələb edərdi. Gülgüni qara, hind yaĢılı, Ģafran sarısı, ya da qaz poxu rəngində. Çünki rəsmə baxan göz oranın meydan olduğunu, torpaq rəngli olacağını ilk rəsmdə baĢa düĢəcək, ikinci, üçüncü rəsmdə təsirlənmək üçün baĢqa rənglər istəyəcək. Naxış səhifəni şənləndirmək üçün çəkilir. Bir küncdə kalfanın 1 qoyduğu, üzəri rəsm edilmiĢ kağız gördük. Bir zəfərnamə üçün donanmanın savaĢa getməsini göstərən bircə rəsm üzərində iĢləyirmiĢ, amma aydındı ki, ayağının dabanları çubuqlarla parçalanan yoldaĢlarının səs- küyünü eĢidəndə tamaĢa eləməyə qaçmıĢdı. Bir qəlibin üzərindən keçə-keçə cızdığı nümunə gəmilərlə düzəltdiyi donanma sanki heç dənizin üzərində belə dayanmırdı, amma bu sünilik – yelkənlərin küləkdən qabarmaması – qəlibdən yox,
1 Kalfa – Ģəyirdliklə ustalıq arasındakı məqam
116 gənc nəqqaĢın bacarıqsızlığından idi. Qəlibin nə olduğunu ayırd eləyə bilmədiyim qədim kitabdan, bəlkə cilddən vəhĢicəsinə cırılıb götürüldüyünü gördüm. Ustad Osman, aydındı ki, artıq bir çox Ģeyləri görə bilmirdi. Növbə öz iĢ taxtasına gələndə Nuri əfəndi üç həftədir üzərində çalıĢdığı tuğra təzhibinin baĢa çatdığını qürurla söylədi. Kimə, hansı məqsədlə yollanacağı baĢa düĢülməsin deyə boĢ kağızda cızılan tuğraya və təzhibinə hörmətlə baxdım. Doğuda bir çox dəliqanlı paĢanın padĢahın tuğrasının bu əsil-nəcabət və güc dolu gözəlliyini görüb üsyan eləmək fikrindən daĢındığını bilirəm. Sonra xəttat Camalın yazıb, baĢa çatdırıb qoyduğu ən son möcüzələri gördük, əsl sənətin xətt, nəqĢin xətti önə çıxarmaq üçün bir bəhanə olduğunu söyləyən rəng və naxıĢ düĢmənlərinə haqq verməmək üçün tez keçdik. CədvəlkeĢ Nasir Teymurun oğulları zamanından qalma Nizami «Xəmsə»sindən bir səhifəni, Xosrovun ġirini çimən vaxt çılpaq görməsinin təsvir olunduğu rəsmi bərpa eləmək üçün pozurdu. AltmıĢ il əvvəl Təbrizdə Ustad Behzadın əlini öpdüyünü, həmin məqamda əfsanəvi böyük ustadın kor və sərxoĢ olduğunu iddia eləməkdən baĢqa bir hekayəsi olmayan doxsan iki yaĢlı yarıkor
117 usta mənə bir anlığa daha dərin bir Ģeyi, burada bütün savaşlardan və tar-marlardan uzaqda hər şeyin sona çatmaqda olduğunu hiss etdirdi. Qiyamət qopandan bir az əvvəl də həmin sükut olacaq. Naxış ağlın sükutu, gözün musiqisidir. VidalaĢmaq üçün Ustad Osmanın əlini öpəndə yalnız böyük hörmət yox, ruhumu alt-üst eləyən bambaĢqa bir Ģey də duydum. Övliyaya duyacağınıza oxĢayan
heyranlıqla qarıĢıq
mərhəmət: qəribə bir günahkarlıq duyğusu. Bəlkə də firəng ustadlarının gizli-açıq təqlid edilməsini istəyən əniĢtəm ona rəqib olduğuna görə. Eyni zamanda belə qərara gəldim ki, böyük ustadı həyatda son kərə görürəm, ona görə də xoĢuna gəlmək, onu sevindirmək təlaĢıyla bir sual verdim. «Böyük ustadım, əfəndim, yaxĢı nəqqaĢı sıravi nəqqaĢdan nə ayırır?» Bir az yaltaqcasına olan bu cür suallara öyrəncəli baĢ nəqqaĢın baĢdansovdu cavab verəcəyini, həm də həmin məqamda məni tamamilə unutmaqda olduğunu güman eləyirdim. «YaxĢı
nəqqaĢı bacarıqsız, imansız nəqqaĢdan ayıracaq yeganə əlamət yoxdu», – ciddiyyətlə dedi. «Bu, zamana görə dəyiĢir. Sənətimizi təhdid eləyən yaramazlıqlara qarĢı nəqqaĢın əxlaqının və bacarığının nə olduğu
118 vacibdi. Bu gün yaxĢı nəqqaĢın nə qədər yaxĢı olduğunu baĢa düĢmək üçün ondan üç Ģey soruĢardım». «Nədir bunlar?» «Yeni adətə uyub, çinlilərin və firənglərin təsiriylə, inadla özünün xüsusi nəqĢ üsulunun, üslubunun olmasını təkid eləyirmi? NəqqaĢ kimi hamıdan fərqlənən ədasının, havasının olmasını istəyir, bunu da nəqĢinin bir yerinə firəng ustadları kimi imza qoyub sübut eləməyə çalıĢırmı? Bax bunu baĢa düĢmək üçün əvvəlcə mən ondan üslub və imza barədə soruĢardım». «Sonra?» – hörmətlə soruĢdum. «Sonra kitablarımızı sifariĢ eləyən Ģahlar və padĢahlar ölüb, cildlər əldən-ələ keçib, parçalanıb, çəkdiyimiz rəsmlər baĢqa kitablarda, baĢqa zamanlarda istifadə olunanda həmin nəqqaĢın nə hiss elədiyini öyrənmək istəyərdim. Bu elə həssas bir Ģeydi ki, kədərlənməklə də, sevinməklə də öhdəsindən gəlmək mümkün deyil. Buna görə də nəqqaĢdan zaman barədə soruĢardım. Nəqşin zamanı və Allahın zamanı haqqında. BaĢa düĢürsənmi, oğlum?» «Xeyr». Amma
elə də
demədim, «Üçüncüsü?» – soruĢdum. Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|