O`zb е kiston r е spublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

 
 
 
 
 
 
 
 
Ma’lumotlar 
ombori 
Dasturiy ta’minot (matematik
modellashtirish va
 
algoritmlash)
 
So’zlik tayyorlash (lemmatizatsiya)
Lingvistik ta’minot (faktografiya, 
matnlar korpusi) 
Simvollar orqali
so’zlarni berish (kodlash)
 
Qidiruv tizimi 
Natija (dekodlash) 

---

83 
Elektron lug’atlarning ishlash prinsiplarini umumlashtirib quyidagicha 
izohlash mumkin:
76
Tilning har bir so’ziga mutanosib keluvchi kod ishlab chiqiladi 
va qo’llanadi, kodni qayta ishlash jarayonida zaruriy bo’lgan ma’lumotlar, 
tarjimalar, sinonim, antonim va sharhlarga ega bo’lish mumkin. 
So’zlarni kodlashtirish quyidagicha amalga oshiriladi. Ma’lumotlar tekst 
fayllarga joylashtiriladi, uning har bir elementi 3 qismdan iborat bo’ladi: 1) 
so’zning tartib raqami; 2) so’z; 3) kod. 
“So’zning tartib raqami” (ya’ni uning adresi). So’zlarning tarjimasi, 
sinonimlari va antonimlarini ko’rsatish ularning birinchi harflarni kodirovkadagi 
tartib raqamlari bilan birgalikda keltirish bilan amalga oshiriladi. 
“So’z”-mutanosib alfavit harflari bilan yozilgan oddiy so’z. 
“Kod”-raqami va harflar ketma-ketligi bo’lib, unda so’z barcha zaruriy 
morfologik, sintaktik, leksik xususiyatlari hamda ushbu so’zning qaysi so’zga 
tegishliligi haqidagi ma’lumotlar jamlangan bo’ladi: Grammatik ma’lumot, 
adreslar, tarjima, sinonim, antonim, mutanosib sharhlar. 
Kodlarni yaratish CREATE va CREATE 1 dasturlari orqali amalga 
oshiriladi. Ular quyidagi tartibda ishlaydi: 
So’z kiritiladi. 
1. Grammatik ma’lumotlar yaratiladi-kompyuter so’z haqida morfologik 
va sintaktik ma’lumotlarni so’raydi va ular darhol aniq nisbat asosida shifrlanadi. 
2. Tayyor shifr “Grammatik ma’lumotlar” bo’limiga yozib qo’yiladi. 
3. Tarjimalar sinonimlar, antonimlar adreslari yaratiladi: 
a) tarjimasi bo’lishi mumkin bo’lgan so’z so’raladi; 
b) kiritilgan so’z kodning mutanosib bo’limiga yozib qo’yiladi; 
v) kodlashning oxirida tarjimalar (sinonimlar, antonimlar) kodi topiladi va 
kiritilgan so’zlar o’rniga ularning birinchi harflari va tartib raqamlari yoziladi 
(masalan, “katta” so’zi o’rniga-K0083), agar tarjimalar (sinonim, antonimlar) kodi 
topilmasa, u holda shu so’zga nisbatan kodlash operatsiyasi amalga oshiriladi va 
bu bilan bosqich tamomlanadi. 
5. Mazkur so’zga sharh kiritiladi: 
a) matn kiritiladi; 
b) maxsus dastur asosida so’z va unng sharhi orasidagi moslik belgilanadi, 
so’ngra kiritilgan matn xotiraga yoziladi, ular orasidagi moslik esa so’z kodida o’z 
ifodasini topadi. 
Dastur ishlay boshlashi bilan ekranda u va uni ishlab chiquvchilari haqida 
ma’lumotlar paydo bo’ladi. Ular bilan tanishilgandan so’ng klavish bosiladi va 
dastur quyidagi bosqichlarda o’z ishini davom ettiradi: 
76