O`zb е kiston r е spublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi
Yüklə 15,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FRAMENET bo’lib, u internet tizimida on-line rejimida ishlaydi. 75 Mazkur tizim Ch.Fillmorning “Tools for Lexicon Building”
| konkordanser
dasturlar ishlab chiqish orqali turli xil ixtisoslik lug’atlari tuzish imkoniyati tug’iladi. Ushbu imkoniyatlar kompyuter leksikografiyasi uchun ulkan ahamiyat kasb etadi. Kompyuter leksikografiyasiga semantik maydon, semantik tarmoq, semantik to’r hamda freym semantikasining faol tatbiq etilishi natijasida ulkan kompyuter leksikografiya resurslari yaratildi. Shunday yirik leksikografik resurslardan biri FRAMENET bo’lib, u internet tizimida on-line rejimida ishlaydi. 75 Mazkur tizim Ch.Fillmorning “Tools for Lexicon Building” loyihasi asosida Kaliforniya shtati, Berkli shahridagi Xalqaro informatika institutida ishlab chiqilgan. Framenet resursining ma’lumotlar bazasida 10000 ta leksik birlik mavjud, undan 6000dan ortig’i to’liq annotatsiyaga ega. Bundan tashqari ma’lumotlar bazasida 800ta semantik freym ko’rsatilgan, 135000 annotatsiyali gaplar keltirilgan. Elektron lug’atlar tuzish jarayonida ma’lumotlar ombori, matnlar korpusini yaratish, qidiruv tizimi, kodlash, lingvistik va dasturiy ta’minot unsurlari qatorida lemmatizatsiya bosqichi ham mavjud. Lemmatizatsiya bu – so’zning dastlabki, boshlang’ich formasini (lug’atdagi shaklini – lemmasini) tashkillashtirish texnikasi bo’lib, bu jarayon o’sha so’zning boshqa so’z-shakllaridan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi. Lemmatizatsiya morfologik tahlil metodi tarkibiga kiradi, u ikki bosqichni o’z ichiga oladi: 1) deklarativ bosqich – bunda muayyan so’zning bo’lishi mumkin bo’lgan barcha shakllari (so’z-shakllar) belgilanadi; 2) protsedura 73 http:www.corpus.leeds.ac.uk/list.html 74 http://www.wikipedia.org/wiki/corpus linguistics 75 http://framenet.icsi.berkeley.edu/ 82 bosqichi – bunda so’z asos va qo’shimchalarga, ya’ni leksemalarga yoki morfemalarga bo’linadi. Lemmatizatsiya so’zlarning grammatik valentligi, qaysi affikslar bilan birika olish imkoniyatini ham belgilab beradi. Masalan, o’zbek tilida so’zlarning lug’atdagi shakli – lemmasi quyidagicha: • Ot so’z turkumi uchun – bosh kelishik, birlik shakli. • Fe’l so’z turkumi uchun – harakat nomi shakli • Sifat so’z turkumi uchun – oddiy daraja shakli Daftarlarni, daftarlarga, daftarlarning, daftarlardan, daftarlarda → daftar Yugurdi, yugurgan, yuguryapti, yugurmoqchi → yugurmoq Ko’kimtir, ko’kish, ko’kroq → ko’k Kitobiy lug’atlar va elektron lug’atlarning farqi quyidagilarda ko’rinadi: 1. Kitobiy lug’atlarning tuzilishi: a) lug’atning so’zligi shakllantiriladi; b) misollar kartotekalari tuziladi; c) lug’at maqolalari yoziladi; d) lug’atning qolyozma varianti tayyorlanadi; e) qo’lyozma tahrir etiladi; f) muallif tuzatishlar qiladi; g) nashr uchun teriladi; h) lug’at sahifalanadi; i) korrektirovka qilinadi; j) lug’at nashr etiladi. 2. Elektron lug’atlarning tayyorlanishi: a) lug’atning so’zligi shakllantiriladi; b) misollar korpusi (elektron kartotekalari) tuziladi; c) lug’at maqolalari yoziladi; d) lug’at maqolalarini ma’lumotlar bazasiga ko’chiriladi; e) bevosita ma’lumotlar bazasida lug’at matni tahrir etiladi, korrektirovka qilinadi; f) lingvistik ta’minot dasturiy ta’minot bilan uyg’unlashtiriladi; g) elektron lug’at. Kitobiy lug’atlar tuzilishi sahifalar ketma-ketligiga tayanadigan chiziqlilik tamoyiliga bo’ysunadi. Elektron lug’atlar strukturasi gipertekst texnologiyasiga asoslangan bo’ladi, bu esa foydalanuvchiga lug’at maqolalarining ixtiyoriy qismiga tezkor murojaat qilish imkonini beradi. Yüklə 15,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|