O`zb е kiston r е spublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

Topshiriqlar 
 
1. Tezaurus lug’at deganda qanday lug’at tushuniladi?
2. Kompyuter leksikografiyasining rivojlanish tendensiyasi haqida yozing. 
3. O’quv kompyuter lug’atlari haqida gapiring. 
4. Kitobiy va elektron lug’atlar orasidagi mushtarak nuqtalar qaysilar? 
5. Kitobiy va elektron lug’atlar orasidagi farqli jihatlar qaysilar? 
Adabiyotlar 
 
1. 
Нелюбин
Л
. 
Л
. 
Компьютерная
лингвистика
и
машинный
перевод
. – 
М
.: 
ВЦП
., 1991. 
2. 
Шемакин
Ю
.
И
. 
Начало
компьютерной
лингвистики
. – 
М
.: 
МГОУ
. 
1992. 
3. Po'latov A., Muhamedova S. Kompyuter lingvistikasi. – Toshkent, 2007.
4. 
Р
. 
Г
. 
Пиотровский
. 
Текст
, 
машина
, 
человек
. – 
М
.: 
Просвещение
, 
1989. 
5. 
Баранов
А
.
Н
. 
Введение
в
прикладную
лингвистику
. – 
М
.: 
Эдиториал
УРСС
, 2001. 
6. 
Белоногов
Г
.
Г
. 
Компьютерная
лингвистика
и
перспективные
информационные
технологии
. 
- 
М
.: 
Русский
мир
,
 
2004.
 
 

---

86 
Til o’rgatish jarayonini avtomatlashtirish 
 
Reja 
1.
Kompyuter lingvodidaktikasi va ta'lim jarayonida kompyuter 
texnologiyalaridan foydalanishning ahamiyati. 
2.
Til o’rgatishda avtomatlashtirish. 
3.
Til o’rgatuvchi o’quv dasturlari va ulardan foydalanish. 
Tayanch so’z va iboralar: 
til o’qitishni avtomatlashtirish, o’quv 
dasturlari, “elektron” o’qituvchi, multimediya, virtual kutubxona, CALL, 
avtomatizatsiya, bixevioristik yondashuv, kognitiv-intellektual yondashuv, 
avtomatik korrektorlar, speller, audio va vizual effektlar, interaktiv multimedia 
texnologiyasi, virtual ensiklopedia
. 
XX asr tarixga ilm-fan inqilobi davri, kompyuter, avtomatizatsiya asri 
sifatida tarixga kirdi. Bu davrda insoniyat o’zining og’ir mehnatini o’z aqli bilan 
osonlashtirishga erishdi. Ya’ni, ishlab chiqarish jarayonida foydali ish koeffitsenti 
bir necha barobarga oshdi, mehnat unumdorligi o’sdi. Insoniyat yirik zavod, 
fabrikalarni, korxonalarni avtomatlashtirishga erishdi. Bunda ilgari manufaktura 
(qo’l mehnati)ga asoslangan ishlab chiqarish tizimidan avtomatlashgan, 
kompyuterlashtirilgan tizimga o’tildi. Hozirgi kunda avtomatizatsiya faqatgina 
ishlab chiqarishda emas, balki jamiyatning deyarli barcha sohalariga kirib 
kelmoqda. Xususan, ta’lim jarayonida, bilimlarni diagnostika qilishning, xorijiy 
tillarni o’rgatishning ham samarali avtomatik tizimi ishlab chiqilgan.
Avtomatizatsiya so’zi lotincha “o’zi harakatlanadi” degan ma’noni 
bildiradi. So’zning ma’nosidan tushunilib turibdiki, tizim o’zi harakatlanishiga 
asoslangan, turli operatsiyalar bajarishga yo’naltirilgan va shu tamoyilda ishlashiga 
moslab programmalashtirilgan mexanizmlar yig’indisidir. Hammaga ma’lumki, 
yirik korporatsiyalarda, aytaylik, avtomobil ishlab chiqaruvchi zavodlarda 
avtomatizatsiya tizimi keng yo’lga qo’yilgan. Ushbu tizim optimalligi uchun 
jamiyatning boshqa sohalariga ham asta-sekinlik bilan tatbiq etilmoqda. Hozirda til 
o’rgatishning avtomatik tizimlari ishlab chiqilgan. Til o’rgatishning 
avtomatlashganligi shu bilan izohlanadiki, u maxsus o’quv dasturlari yordamida 
amalga oshiriladi.
Til o’rgatishda kompyuterdan foydalanish bo’yicha dastlabki tajribalar XX 
asrning 60-yillarida Stenford (Russian-Program) va Nyu York universistetlarida 
(Das Deutche Program) o’tkazildi. XX asrning 70-80-yillarida til o’qitishda 
kompyuterdan foydalanishga bo’lgan qiziqish kuchaydi va hatto alohida 

---

87 
yo’nalishning yuzaga kelishiga olib keldi: