O’zbek maqomlari- madaniy durdonalar

Musiqa ilmi. Bu davrda Sharq musulmon olamida mumtoz musiqaning universal qonuniyatlari qaror topgan bo‘lib, uning jadal shakllanishida musiqa ijodkorligi qatorida musiqashunoslik ilmining ham hissasi salmoqlidir. Sharq musiqa ilmining kamol topishida esa, qadimgi yunon olimlarining asarlari ham poydevor yanglig‘ asos bo‘ldi. Jumladan, Bag‘doddagi «Baytul-hikma» aka- demiyasi olimlari qadimgi yunon olimlarining musiqa ilmiga doir bir qator asarlarini – Aristoksenning «Kitabur-ru-us», (Archay), «Kitobul-iyqo’» (Book of rhythm), Psevdo-Evklidning «Kitabun- nag‘am» (Introductio Harmonica), «Kitobul-qonun» (Sectio canon), Nikomaxning «Kitobul-musiqa al-kabir» (Opus Major on Music), Ptolomeyning «Kitobul-musiqa» (Harmonica) – o‘sha davrda ilm tili maqomida bo‘lgan arabchaga tarjima qildilar13. Bu hol, o‘z navbatida, qadimgilarning musiqiy qarashlarini nafaqat Sharq olamida, balki keyinchalik G‘arbga ham keng yoyilishida muhim omil bo‘lgan edi. Xullas, hozirda qayd etilgan omillar o‘laroq o‘rta asr Sharqining yirik (Markaziy) shaharlarida maqom tizimlari yuzaga kela boshlagan edi.

• Musiqa ilmi. Bu davrda Sharq musulmon olamida mumtoz musiqaning universal qonuniyatlari qaror topgan bo‘lib, uning jadal shakllanishida musiqa ijodkorligi qatorida musiqashunoslik ilmining ham hissasi salmoqlidir. Sharq musiqa ilmining kamol topishida esa, qadimgi yunon olimlarining asarlari ham poydevor yanglig‘ asos bo‘ldi. Jumladan, Bag‘doddagi «Baytul-hikma» aka- demiyasi olimlari qadimgi yunon olimlarining musiqa ilmiga doir bir qator asarlarini – Aristoksenning «Kitabur-ru-us», (Archay), «Kitobul-iyqo’» (Book of rhythm), Psevdo-Evklidning «Kitabun- nag‘am» (Introductio Harmonica), «Kitobul-qonun» (Sectio canon), Nikomaxning «Kitobul-musiqa al-kabir» (Opus Major on Music), Ptolomeyning «Kitobul-musiqa» (Harmonica) – o‘sha davrda ilm tili maqomida bo‘lgan arabchaga tarjima qildilar13. Bu hol, o‘z navbatida, qadimgilarning musiqiy qarashlarini nafaqat Sharq olamida, balki keyinchalik G‘arbga ham keng yoyilishida muhim omil bo‘lgan edi. Xullas, hozirda qayd etilgan omillar o‘laroq o‘rta asr Sharqining yirik (Markaziy) shaharlarida maqom tizimlari yuzaga kela boshlagan edi.
• Maqomlarning tarixiy ildizlari. Maqomlar tarixini o‘zaro farqli ikki yirik davrga ajratish mumkin. Birinchi davrni maqom- larning qadimiy kelib chiqish ildizlari, dastlabki kuy-ohang qat- lamlari tashkil etadi. Tabiiyki, bu davrda tom ma’nodagi maqom- lar bo‘lmagan. Zotan, bizgacha yetib kelgan maqomot tizimlari- ning shakllanish jarayonlari ijtimoiy-madaniy taraqqiyotning ma’lum bosqichiga dahldor bo‘lib, bu ikkinchi davrni tashkil etadi Maqom kuy-ohanglarining qadimiy qatlamlarini o‘rganishga ko‘mak bo‘luvchi maxsus musiqiy risolalar yo‘q.