O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a a. V. Narbekov dinshunoslik asoslari toshkent

Dinga ilohiyot nuqtai nazaridan yondashuv dinni uning ichidan 
o‘rganishdir, chunki ilohiyot vakillari dinni faqat xudoga ishongan kishi 
tushunishi mumkin deb hisoblaydilar. 
Dinni o‘rganishda ilohiy yo‘nalish bilan birga falsafiy va ilmiy 
yo‘nalishlar ham mavjud. Falsafiy va ilmiy yo‘nalishlar, ilohiyotdan farqli 
ravishda, dinni «ichidan» emas balki «tashqaridan» o‘rganadi. Ularning 
dinni o‘rganish usullari ilohiyotnikidan farq qiladi. Falsafiy va ilmiy 
yo‘nalishlar dinni tafakkur, mantiqiy-nazariy, empirik-ilmiy prinsiplarga 
tayanib o‘rganadi. 
Falsafiy va ilmiy yo‘nalishlarning dinga yondashuvidagi umumiy 
jihatlari bilan birga o‘ziga xos xususiyatlari ham mavjud. Masalan, falsafiy 
yondashuv tevarak atrofdagi voqea-hodisalarning umumiy prinsiplari 
hamda qonuniyatlarini topishga, narsa-hodisalarning mohiyatini 
aniqlashga intiladi, ularga tanqidiy nuqtai nazardan yondashadi. Bunday 
yondashuv mavjud dunyoqarashning qanchalik to‘g‘ri ekanligini 
aniqlashga yo‘naltirilgan bo‘lib, unda ijtimoiy hayotda isbotlanmaganlari 
inkor qilinadi, isbotini topganlari yanada rivojlantiriladi. 
Falsafiy yo‘nalishda xilma-xil oqimlar mavjud bo‘lib, ular dinga 
nisbatan turlicha munosabatda bo‘ladilar. Masalan, din falsafasi oqimi 
ilohiyotga o‘xshash vazifalarini bajaradi. Lekin ilohiyotdan farqli o‘laroq, 
xudo va diniy qadriyatlarning obyektiv mavjudligini ilmiy jihatdan 
isbotlashga intiladi. 
XIX asrning o‘rtalarida dinni o‘rganishda ilmiy yondashuvning 
shakllanish jarayoni uzil-kesil yakunlandi. Shu davrda tabiiy va ijtimoiy 
fanlarning rivojlanishi natijasida qo‘lga kiritilgan yutuqlarga tayanib, dinni 
yerdagi sabablarga bog‘lab tushuntirish imkoniyati yuzaga keldi. 
Ilmiy yo‘nalish dinni ijtimoiy hayotning bir sohasi sifatida uning 
boshqa sohalari bilan o‘zaro aloqadorlikda o‘rganadi. U din qanday 
shakllangan, kishilarda qanday qadriyatlar, normalar va xulq-atvor 
obrazlarini vujudga keltirishi, diniy tashkilotlarning qanday faoliyat 
ko‘rsatishi, dinning jamiyatda qanday funksiyalarni bajarishi kabilarni 
o‘rganadi.
XIX asrning oxirlarida dinni ilmiy o‘rganish asosida bilimlarning 
maxsus tarmog‘i – dinshunoslik fani shakllangan. Dinshunoslik fanining