O`zbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi o`zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti jismoniy tarbiya, sport nazariyasi va uslubiyati

Mutloq kuch- inson kuchi potentsialini tavsiflaydi va izometrik tartibda cheklanmagan vaqtda maksimal erkin mushak harakatining kattaligi bilan yoki ko`tarilgan yukning eng yuqori og`irligi bilan o`lchanadi.

Nisbiy kuch- mutloq kuch kattiligining jism massasiga nisbatan munosabati bilan, ya`ni jismning bir kilo og`irligiga to`g`ri keladigan kuch kattaligi bilan baholanadi. Bu ko`rsatkich har xil vazndagi insonlarning tayyorgarligini taqqoslash uchun qulay.

Nisbiy kuch =Maksimal kuch

jism og`irligi

Lappak, bosqon, uloqtiruvchilar yadro irqituvchilar, katta vazndagi shtangachilar uchun mutloq kuch ko`rsatkichlari katta ahamiyatga ega. Jism og`irligi va kuch o`rtasida ma`lum bir bog`liqlik mavjud katta vazndagi insonlar kattaroq og`irlikni ko`tarishlari mumkin va ko`proq kuch ko`rsatish mumkin. Shuning uchun shtangachilar,og`ir vazn toifalaridagi kurashchilar o`z vaznini ko`paytirish orqali mutloq kuchini oshirishga intiladilar.

Jismoniy mashqlarning ko`p qismiga esa mutloq kuch emas, nisbiy kuch ko`rsatkichlari muhimroqdir.

Kuch layoqatining rivojlanishi va namoyon bo`lishi ko`p omillarga bog`liq eng avvalo, ularga mushaklar jismoniy ko`ndalangining kattaligi ta`sir etadi. U qancha qalin bo`lsa, shuncha boshqa teng sharoitlarda mushaklar harakatini rivojlantirish mumkin. Mushaklarning ishchi gipertrofiyasida mushak tolalari miofibrillari soni va hajmi ko`payadi, shuningdek, sarkoplazmatik oqsillar kontsentratsiyasi oshadi. Bunda mushaklarning tashqi hajmi kam miqdorda kattalashishi mumkin, chunki birinchida, zichligi kattalashadi, ikkinchidan, mashq qilinayotgan mushaklar ustidagi teri yog`ining qatlami kamayadi.

Inson kuchi mushak tolalarining tarkibiga bog`liq. “Sust” va “tez” mushak tolalari bir-biri bilan farqlanadi. “Sust” mushak kuchayishi tez tolalarga nisbatan uch barobar kamroq tezlik bilan kuchni rivojlantiradi. “Tez” mushak kuchayishi asosan, tez va kuchli qisqarishlarni amalga oshiradi. Katta og`irlik va kam takrorlashlar soni bilan bajariladigan quvvat mashqlari “tez” mushak tolalarini safarbar qiladi. Kam og`irlik va ko`p sonli takrorlashlar bilan bajariladigan mashg`ulotlar esa ham “tez”, ham “sust” tolalarni faollashtiradi. Jismning turli tolalarida “sust” va “tez” tolalarning foizi bir xil emas va har xil insonlarda keskin farq qiladi. Demak, irsiy nuqtai nazardan ularning quvvat ishiga nisbatan har xil imkoniyatlari mavjud.

Mushak qisqarishlariga ularning egiluvchanlik hususiyatlari, yopishqoqligi, anatomik tuzilishi, mushak tolalarining tuzilishi va kimyoviy tarkibi ta`sir etadi.

Sanab o`tilgan omillar mushak ichidagi muvofiqlashni tavsiflaydi. Shu bilan birga kuch layoqatini namoyish etishda mushaklar ishida qarama - qarshi yo`nalishlardagi harakatni amalga oshiradigan synagis va antogonistlarning muvofiqlashuvi ham ta`sir etadi.

Kuch layoqatining namoyon bo`lishi mushak ishini quvvat bilan ta`minlash samaradorligiga bog`liq.

Bunda anaerob resintez ATF tezligi va kuchliligi, kreotinfosfat miqdori darajasi, mushak ichidagi fermentlar faolligi hamda, qondagi gemoglobin miqdori va mushak to`qimasining imkoniyatlarida muhim rol o`ynaydi.

Kuch dastlabki badan qizdirish va matning qo`zg`alishini optimal darajada ko`tarish ta`sirida ko`payadi, va aksincha me`yordan ortiq qo`zg`alish va charchash mushaklar yuqori kuchini kamaytirish mumkin.

Kuch imkoniyatlari shug`ullanayotganlarning yoshi va jinsi shuningdek, yashash tartibi, harakat faolligining hususiyati, tashqi muhit sharoitlariga bog`liq.

Kuch ko`rsatkichlarining eng yuqori tabiiy o`sishi o`smirlarda 13-14 va 16-18 yoshda, qiz bolalarda 10-11 va 16-17 yoshlarda kuzatiladi.

Eng yuqori sur`at tana va oyoqlarni eguvchi yirik mushaklarning kuch ko`rsatkichlari ko`tariladi. Kuchning nisbiy ko`rsatkichlari esa 9-11 va 16-17 yoshdagi bolalarda bir maromida ko`tarilib boradi. O`g`il bolalarda kuch ko`rsatkichlari barcha yosh guruhlarida qiz bolalarga nisbatan yuqori. Kuch rivojlanishining individual sur`atlari balog`atga yetish muddatiga bog`liq. Bularning hammasini tayyorgarlik usuliyatida inobatga olish zarur.