O’zbekiston respublikasi maktabgacha ta’limi vazirligi

Chaqaloq bolalar asab tizimining hamma qismlari baravar  rivojlanmaydi,  ularda eng  oldin asab  tizimining  quyi  qismlari,  ya’ni orqa miya, uzunchoq miya takomillashadi. Chunki  asab tizimining  bu qismlari tug‘ma yo‘l bilan  o‘tadigan  shartsiz  reflekslarning markazi hisoblanadi. Keyinchalik asab  tizimining yuksak qismlari ya’ni oliy asab  faoliyati  bilan bog‘liq bo‘lgan  katta miya yarim sharlari va po‘stloq qismi takomillashadi. Chaqaloq bolalar bosh miya yarim sharlari po‘stining  burmalari sayoz  bo‘ladi. Yangi tug‘ilgan chaqaloq bolaning asab  miya katta yarim sharlari po‘stidan asab  hujayralari 14-15 milliard  bo‘ladi, bu nerv hujayralarini birlashtiruvchi  asab  tolalarining  usti mielin deb  nom olgan maxsus parda bilan qoplanib boradi. Chaqaloqlarni yo‘rgaklash  oldidan bir oz harakatga solish, ya’ni qo‘l –oyoqlarini harakatga keltirish  lozim. Bu jarayonning tezlashuvi bosh  miya po‘stining  jadal  rivojlanishiga yordam beradi. Bola 1 yoshga to‘lguncha jismoniy jihatdan tez  o‘sar ekan uning asab  tizimi ham tez  rivojlanadi. Chunonchi yangi tug‘ilgan  bola miyasining  umumiy vazni  1 yoshga to‘lguncha 600- gr ga ortadi. Bola teri ya’ni badan  analizatorlari orqali haroratni, biror narsa tekkanini va og‘riqni sezadi. Chaqaloq bolaning badani haroratga juda sezgir  bo‘ladi,  shuning uchun  tez sovqotadi.  Agar bolaning yuzi yoki  labiga qo‘l  tekkizilsa,  u darxol o‘z  harakatlarini boshlaydi. Bola tug‘ilgan  kunidan boshlab  hid va ta’m bilish  analizatorlari normal  ishlay boshlaydi. Agar  uning  og‘ziga taxir  suyuqlik tekkizilsa, u aftini burishtirib bezovtalanib, chiqarib tashlaydi. Bola qo‘lansa hiddan ham bezovtalanadi.  Demak chaqaloqlarda analizatorlar normal holatda bo‘ladi. Bularning  hammasi psixik rivojlanishning  asab –fiziologik asosi bo‘ladi. Bir  oylik bolani qo‘lga olish bilan yig‘isi to‘xtab  tinchib  qoladi. Bu bolaning qo‘lga o‘rganib  qolganligini ko‘rsatadi. Noto‘g‘ri tarbiyalangan bolada bu refleks nihoyatda tez  o‘rnashib  qolib natijada o‘z o‘rniga yotmaydi,  faqat  qo‘lda uxlashni hohlaydi. Bu esa bolani normal o‘sishiga zarar yetkazadi.

O‘tkazilgan tajribalar shuni ko‘rsatadiki, hatto  8 kunlik bola qo‘lga olish  bilan yerga yotqizishni farqiga borar ekan.