O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi guliston davlat universiteti «biologiyа»

Materiallar va uslublar. Tadqiqotlarni olib borish ushun O‘zbekiston Milliy Universitetida ko’p yillar davomida yaratilgan g‘fzaning nojb chitogenetik kollekchiyasida saqlanajtgan monosomik va monotelodisomik liniyalar bilan ingishka tolali g‘o’zani o’zaro duragaylashidan olingan birinshi avlod monosomik duragaylari, nazorat L-458 (G.hirsutum L.) va ingishka tolali 3-79 (G.barbadense L.) liniyalari tanlab olindi.
Genom DNKsini ajratish. Tanlab olingan birinshi avlod monosomik duragaylaridan genom DNKlar ajratish ushun barg tfqimalari yig‘ib olindi va 800 S muzlatgishda saqlanadi. DNK ajratish ushun STAV metodidan foydalanildi 4+. DNK konchentrachiyasi vizual tarzda lyambda (λ) fagining aniq konchentrachiyasiga ega bflgan DNKsiga taqqoslanib aniqlandi.
PZR (polimeraza zanjir reakchiyasi) va genotiplash. PZR ushun reakchiya aralashmasi 10 mkl xajmda: 15 ng genom DNKsi, 1 mkl 10 x Taq PZR buferi, 0,2 mkl dNTP, 5 pM/mkl praymer, 0,07 mkl Taq polimeraza (5 birlik/mkl) samda 10 mkl gasha distillangan suv sxemasi bfyisha tayjrlanib reakchiya amalga oshirildi. Reaksiya tugagandan sfng PZR massuloti 3.5 % li High Resolution agaroza gelida elektroforez amalga oshirildi va bromid etidiy jrdamida bfyaldi. Sar bir namuna ushun genotiplar kodominant markerlar kfrinishida bo’lib, ya'ni ‚a‛ – nazorat sog‘lom ona fsimlikda (L-458) allelь mavjud bflganda, ‚b‛ – nazorat sog‘lom donor fsimlikda (3-79, Pima) allelь mavjud bflganda, ‚h‛ – nazorat sog‘lom F1 duragay fsimlikda va tekshirilajtgan monosomik duragaylarda ota-ona fsimliklaridan ftgan sar ikki allelь ushraganda, ‚s‛ – tekshirilayotgan monosomik duragaylarda allelning monosomik ona fsimlikdan ftmagan sollarda, ya'ni o’sha allelning mutachiya ta'sirida yfqolgan sollarda. Mana shu ‚s‛ genotipga asoslanib monosomik liniyalardagi yfqolgan xromosomalar aniqlanadi. ‚0‛ – umuman PZR massuloti kuzatilmagan tartibda amalga oshirildi *5+. Kapilyar-elektroforez. Nukleotidlar ketma-ketligini aniqlash Sanger usuliga asoslangan. Bunda fluorechenchilangan (nishonlangan) DNK praymerlarida PZR reakchiyasi amalga oshirilib, olingan PZP massulotlari genetik analizator (ABI 3130 xl) uskunasi jrdamida kapilyar elektroforez usulida tekshirildi. PZR reakchiyasi fragmentlari sajmi bitta reakchiya ushun 5 mkl va undagi DNK konchentrachiyasi 10 ng/mkl miqdorda olindi. Kapilyar-elektroforez natijasida olingan ma'lumotlar genotipik taslil qilindi.