O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universitetining qo‘qon filiali

OKning inverslamaydigan ulanishi. Inverslaydigan ulanishda kirish signali OKning inverslamaydigan kirishiga uzatiladi, inverslaydigan kirishga esa R₁ va R₂ bo‘luvchi rezistorlar orqali kuchaytirgich chiqishidan teskari aloqa signali uzatiladi

8.7 – rasm.
, .
Bu erdan , yaьni . (4.6)

Ko‘rinib turibdiki, bu erda chiqish signali kirish signaliga sinfaz. Agar OK invers kirish bilan qisqa tutashgan bo‘lsa, bu koeffitsient birga teng bo‘ladi. Bunday sxemalar inverslamaydigan qaytargichlar deb ataladi va yagona qobiqda bajarilgan bir necha kuchaytirgich ko‘rinishidagi alohida integral mikrosxemalar ko‘rinishida birdaniga ishlab chiqariladi.

Qaytargichda qo‘llanilagan OK turi uchun maksimal kirish qarshiligi va minimal chiqish qarshiligi amalga oshiriladi. OK asosidagi qaytargich, ixtiyoriy biror qaytargich kabi (emitter yoki istok), muvofiqlashtiruvchi bosqich sifatida ishlatiladi.

Nazorat savollari

1. OK deb nimaga aytiladi ?
2. OK asosiy funksional qismlari qanday ?
3. Ideal OKga ta’rif bering.
4. OKning uch xil ulanish sxemasini keltiring.

11-ma’ruza. Tebranish generatorlari.Multivibratorlar

Reja:

1. Tebranish generatorlari

2. Multivibratorlarhaqidaumumiyma’lumotlar

Chiqishkuchlanishiformasisinusoidaldanfarqlibo‘lganqurilmalar keng qo‘llaniladi. Bunday tebranishlar relaksitsion debatalib, generatorning boshqa turidir. Multivibrator (lotinchadagiso‘z multim – ko‘p va vibro – tebrataman) – relaksatsion impuls generatori deyarli to‘g‘ri burchakli ko‘rinishda bo‘lib, musbatteskarialoqalikuchaytirgichko‘rinishidagiqurilmadir.

Multivibratorlar ikki turga bo‘linadilar: avtotebranishli (turg‘unholatga ega bo‘lmaydi) va kutuvchi (bir turg‘un holatli shuninguchunbirvibratordebataladi).
Multivibratorni ishlashi kondensatorda «C» energiya yig‘ilib Rqarshilikda razryadlanishiga asoslangan. Ushbu ulab-uzish tranzistorlikalitdaamalgaoshiriladi.
Multivibratorlarni bipolyar tranzistorlarda, operatsion kuchaytirgichlardaamalgaoshiriladi.
2. Tranzistorli multivibrator. Ishlash prinsipi ossilogrammalari
Multivibrator ikki kaskadli musbat teskari aloqali kuchaytir-gichdan iborat. RC kuchaytirgichdan iborat. Buning uchun ikkikaskadli UE li ulangan sxema (5.1-rasm) yoki ikkita invertirlovchio‘zgarmastoklioperatsionkuchaytirgichishlatiladi.
Multivibratorni uyg‘otish uchun ikki shart bajarilishi kerak – fazasivaamplitudasibalansdabo‘lishi.
Fazabalansi,
φ_OC+φ_y=0°,
Amplitudabalansi
kβ≥1.
Teskarialoqaomili,β=1i,φ_OC=0°bo‘lganligiuchun.
Kuchaytirgichnifazasiljishiφ_y=0°bo‘lib,UEsxemaliikkikaskadbilanamalgaoshiriladi.
Bipolyartranzistorlimultivibratorlarodatdakollektor-bazaaloqalisimmetriksxemadantuziladi(5.2-rasmgaqarang),sxema simmetrikligi joylashgan elementlarining bir xilligini bildiradi: R_k1=R_k2, R_b1= R_b2, C₁=C₂rezistorlar va kondensatorlar; tranzistorlarparametrlaribirxil.
Multivibratorumumiyemitterliikkitakuchaytirgichkaskadidaniborat bo‘lib, chiqish kuchlanishlari bazalariga uzatiladi. Keltirilganmultivibratorsxemasidap-n-ptiplitranzistorqo‘llanilgan.Sxemani E_ktok manbaiga ulaganda har ikkala tranzistor ochiq vakollektortoklarimavjud.Ularningishchinuqtalariaktivsohada bo‘ladi, chunki, R_k1, R_k2qarshiliklardan manfiy siljish kuchlanishiberiladi.Lekin sxemaningbundayholatinoturg‘un.Sxemada musbat teskari aloqa bo‘lgani uchun β•k_U≥ 1 va ikki kaskadli kuchaytirgich o‘zi uyg‘onadi. Regeneratsiya jarayoni boshlanadi –birtranzistorningtokitezkorortib,ikkinchisinikiesakamayadi.