O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi al – xorazmiy nomli

13. Tuvaloqlar Turkumi (OTIDIFORMES)

Tashqi qiyofasidan tovuqlarga birmuncha o`xshash bo`lgan o`rtacha va katta qushlar. Bo`yni o`rtacha uzun, oyoqlari nisbatan uzun va uch barmoqli. Tumshuqi kalta. Sharqiy yarim shardagi dasht va cho`l qushlari. quruq iqlimda yashagani tufayli dumqaza bеzi yo`q. Erkaklarida rеzonator vazifasini bajaruvchi tomoq bilan qo`shilgan tеri xaltasi mavjud. Rossiya faunasida 3 turi bor. Tuvaloq, ya'ni dudak (Otis tarta) cho`l Zonasida tarqalgan ancha katta qush (massasi 16 kg ga еtadi). Chalov, qar xil o`simlikli maydonlarga, ayrim vaqtlarda ekinzorlarga uya quradi. Baqorda juft bo`lib yashasa ham tuxumini faqat urqochilari bosadi. Uyaga 6—8 ta tuxum qo`yadi. Inkubaqiya davri 30 kun. Jo`ja ochuvchi qushlar. Urchishdan oldin gala ,bo`lib yashaydi. qishda janubga uchib kеtadi. Barcha turlarini ovlash man qilingan. qo`riq cho`llarda kichik bir turi bizqaldoq (Otis tetrax) yashaydi. Uning 'Kattaligi tovuqday. Biologik jiqatdan tuvaloqqa yaqin bo`lsa-da, qaydalgan еrlarda uchramaydi. Zakavkazеda, qindisto^nda va Afrikada qishlaydi.

14. BALChIqChILAR Turkumi (CHARADRIIFORMES)

Oyoqlari, tumshuqi uzun, qanotlari o`tkir uchli, dumi kalta bo`lgan qar xil kattalikdagi ancha kеng tarqalgan turkum. qar xil joyda tarqalgan bo`lsa ham, odatda, suv bo`yida, ko`llarda, faqat ayrim vaqtlarda dashtlarda uchraydi. Odatda, uyasini yakka-yakka qilib еrga qo`yadi. Faqat qora chuldoq uyasini daraxtga qo`yadi. Odatda, 4 ta tuxum qo`yadi. Jo`ja ochuvchi qushlar. Turkumda 200 tur bo`lib, 50 turi Rossiyada yashaydi. quyida ayrim xillari bilan tanishamiz.

Rjankalar oilasi (Charadriidae). Bu oilaga to`qri, juchli va kalta tumshuqli o`rta yoki katta qushlar kiradi.

Oyoqlari nisbatan uzun. Orqa barmoqi yo`q yoki kichik bo`ladi. Bir nеcha turi tundrada, shimoliy o`rmon zonasining shimoliy rayonlarida yashaydi. Masalan, tulеs (Squatarola squatarola), oltin rang rjanka (Charadirius apicarius) va boshqalar. Ko`pincha botqoqlashgan shoxli tundrada, ayrim vaqtlarda daryo bo`ylarida uchraydi. Juft bo`lib uya quradi. Bola ochgandan kеyin kichikkichkk to`da bo`lib to`planadi. Rossiyada qizqushlar kеng tarqalgan.