|
![](/i/favi32.png) Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universitetining pedagogika institutiOna tili sintaksisi1) vaziyat (ravish, tarz) holi
qanday? qay holda? qay tarzda?
kabi
soʻroqlarga javob boʻladi va har doim
fe'lga
bogʻlanadi. Vaziyat hollari
ravish, ravishdosh, ot, sifat, olmosh, taqlidiy soʻzlar, ibora bilan
ifodalanadi:
U diqqat bilan tingladi. Ukam chiroyli yozadi. U
shoshmasdan joʻnadi. Rais bilan ikkisi doʻstlarcha xayrlashdi. U
qorovul boʻlib turdi. Daraxt barglari duv toʻkildi. Buni qanday
bajarasiz? Boshini eggan holda kelardi.
Koʻmakchilar yordamida shakllangan vositali toʻldiruvchilar
bilan xuddi shu koʻrinishda shakllangan vaziyat hollari savollariga
qarab farqlanadi:
Paxta mashina bilan terildi
(nima bilan? - toʻld.).
Paxta havas bilan terildi
(qanday? - hol).
Ravishdosh bilan ifodalangan vaziyat holi oʻziga tobe boʻlgan
boʻlaklar bilan soʻz birikmasini hosil qilishi mumkin:
Eshikni sekin
ochib, ichkariga qaradi.
Bu
yoyiq vaziyat holi
deb ataladi.
2) oʻrin holi
qayerga? qayerda? qayoqqa? qayerdan?
kabi
soʻroqlarga javob boʻladi va koʻpincha oʻrin ravishi, ot, olmoshlar
bilan ifodalanadi:
Bolalar koʻchaga chiqib ketishdi. U orqadan
qochdi. Bunda bulbul kitob oʻqiydi...(h.O.)
Joʻnalish, oʻrin-payt va
chiqish kelishigidagi soʻzlar ham hol, ham toʻldiruvchi boʻlib keladi,
bunda ular savolga qarab farqlanadi:
U maktabga bordi
(qayerga? -
hol).
Menga gapirdi
(kimga? - toʻld.).
3) payt holi
qachon? qachongacha? qachondan beri? qayvaqt?
kabi
soʻroqlarga javob boʻladi va koʻpincha ot, payt ravishi, olmosh, payt
ravishdoshi, sifatdosh, harakat nomi, son, sifat bilan ifodalanadi:
Imtihonlar yozda boʻladi. Bugun maktabim yonidan oʻtdim.
Shunda men bir sapchib tushganman. Nafasimni rostlagach, tikilibroq
qaradim. Oʻqiyotganimda buni sezib qoldim. Qaytishda siznikiga
kirib oʻtamiz. Qoʻlim boʻshida oʻqiyman. Yigʻilish uchda boʻladi.
Dostları ilə paylaş: |
|
|