O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi kurbanova s. Yu

Energiya manbalariga qarab mikroorganizmlar: 
1. Fototroflar
-biosintez reaksiyalari uchun quyosh nuridan energiya oladi. 
2. 
Xemotroflar
-neorganik 
moddalarning 
oksidlanishidan 
va 
organik 
moddalardan energiya oladi. Hozirgi vaktda mikroorganizmlarning oziqlanish 
tiplarining xarakteristikasiga karab, yangi terminologiya kiritilgan: 
1. Geterotroflar-organotroflar deb ataladi. 
2.Avtotroflar-litotroflar deb ataladi. Litos - grekcha - tosh - bular mineral oziq 
muhitlarda o‘sadi. Mikroorganizmlarning boshqa organogenlari - N va O2 manbai 
suv hisoblanadi. Bakteriya xujayrasiga oziq moddalar faqat 
erigan
holda kiradi. 
Oziq moddalarning transporti (tashilishi). 
Oziq moddalar mikrob xujayrasining sitoplazmasiga faqat kichkina molekula 
holida va erigan holda kirishi mumkin. Murakkab organik moddalar (oqsillar, 
polisaxaridlar) mikrob xujayrasidan chiqqan fermentlar ta’sirida ishlatishga 

---

81 
moslashadi. Oziq moddalarning kirishi va chiqib ketish protsesslari bakteriya 
xujayrasining sitoplazmatik membranasi orqali boradi. Ular xujayra ichiga bir necha 
yo‘llar bilan kiradi: 
1.Passiv diffuziya
- bunda oziq muhit bilan mikrob xujayrasi o‘rtasidagi 
osmotik bosim va moddalar konsentratsiyasi tenglashadi yoki mikrob hujayrasidagi 
moddaning konsentratsiyasidan yuqori bo‘ladi. 
2.Engillashgan diffuziya
- bunda asosan permeazalar yordamida bo‘ladi. Bu 
ferment bo‘lib, xujayraning sitoplazmatik membranasida joylashgan, spetsifik 
xususiyatga ega, energiyasiz o‘tadi. 
3.Aktiv transport
. Bu xam permeaza fermenti yordamida, lekin energiya 
sarflaydi. 
4.Ximiyaviy gruppalar translokatsiyasi
- bunda ba’zi ximiyaviy moddalar 
radikallar xolida o‘tadi. Mikrob xujayrasidan moddalarning chiqishi passiv diffuziya 
protsessi bilan permeaza fermenti ishtirokida kechadi.