O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus talim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti ijtimoiy-madaniy faoliyat kafedrasi
II . BOB. MUSTAQIL O’ZBEKISTONDA MILLATLARARO
Yüklə 0,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
| II . BOB. MUSTAQIL O’ZBEKISTONDA MILLATLARARO
MUNOSABATLARNING MA’NAVIY JIHATLARI 2.1. Mustaqil O’zbekistonda milliy va ma’naviy munosabatlar Xalqimizning dunyoda hech kimdan kam bo’lmasligi, farzandlarimizning bizdan ko’ra kuchli, bilimli, dono va albatta baxtli bo’lib yashashi uchun bor kuch va imkoniyatlarimizni safarbar etayotgan ekanmiz, bu borada ma‘naviy tarbiya masalasi, hech shubhasiz, beqiyos ahamiyat kasb etadi. Agar biz bu masalada hushyorlik va sezgirligimizni, qat‘iyat va mas‘uliyatimizni yo’qotsak, bu o’ta muhim ishni o’z holiga, o’zibo’larchilikka tashlab qo’yadigan bo’lsak, muqaddas qadriyatlarimizga yo’g’rilgan va ulardan oziqlangan ma‘naviyatimizdan, tarixiy xotiramizdan ayrilib, oxir-oqibatda o’zimiz intilgan umumbashariy taraqqiyot yo’lidan chetga chiqib qolishimiz mumkin. 1 Qadimiy zamonlardan beri o‘zbeklar bilan bir qatorda milliy hududimizda tojiklar, turkmanlar, qirg‘izlar, uyg‘urlar va boshqa millat vakillari istiqomat qilganlar. Ulardan tashqari elimizda qo‘shni davlatlardan kelgan va bu yerda joylashib qolgan eroniylar, afg‘onlar, hindlar, xitoylar bor edilar. O‘zbekiston mustaqilligi 1991 yilda e‘lon qilingandan so‘ng bozor munosabatlari hayotga singishi jarayonida davlatimizda yangi davrga hos jarayonlar namoyon bo‘la boshladi; birinchidan, hududimizdan ruslarning va umumiy yevropaliklarning ko‘chib ketishi jiddiy kamaydi. Albatta, ularning ma‘lum qismi sekin-asta borish joylarini aniqlab, ko‘chib ketmoqdalar. Bu jarayonni to‘htatish mumkin emas, chunki odamlarning jahon bo‘ylab o‘zlariga qulay joy izlab ko‘chib ketish yoki ko‘chib kelishga xaqlari bor. Bu – demokratiyaning asosiy tamoyillaridan biridir. Ikkinchidan, ayni vaqtda O‘zbekistonga ko‘chib keluvchilarning soni ko‘chib ketayotganlardan kam emas. Ana shu sababli ko‘chib yurish tarozisining pallalari barovar teng, desak bo‘ladi. Uchinchidan, MDH miqyosidagi vaziyatni qiyosiy o‘rganib, boshqa davlatlardan, ayniqsa Rossiya federatsiyasidan ruslar bilan bir qatorda boshqa millat vakillari ham 1 Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat – engilmas kuch. –Tошкент: Ma‘naviyat, 2008. –Б. 4 . 53 ko‘chib kelmoqdalar. Inson uchun ma‘naviy barkamollikning muhim belgilaridan biri hisoblanadi. Chunki u avvalo, o’zining kimligini bilib olsa, qaysi millatga mansubligini tushunib yetsa, avlod-ajdodalari, ular qoldirgan moddiy va ma‘naviy merosni o’zlashtirsagana to’laqonli shaxs darajasiga yetishi mumkin. Bunday shaxslar millatning aksariyat ko’pchilik qismini tashkil qilsagina bunday millatning istiqboli buyuk bo’ladi. Shuning bilan birga o’zini-o’zi chuqur anglab yetgan, ko’zi ochilgan, aqli raso, g’oyaviy-siyosiy jihatdan uyg’ongan va jipslashgan xalq va millatni, o’tmishda bo’lganidek, mustamlakachilik kishanlarida ushlab turish, tili, madaniyati, qadriyatlarini oyoq osti qilish, boyliklarini talab ketish, huquqlarini paymol etish, davlat mustaqilligidan judo qilish aslo mumkin emas. Inson ma‘naviy olamining yuksalishi bilan bog’liq turli holatlar haqida ko’p gapirish mumkin. Lekin, muxtasar qilib aytganda, Ollohning o’zi bizga buyurgan komil inson bo’lish, halollik va adolat bilan hayot kechirish kabi olijanob fazilatlarning ma‘no-mazmunini nafaqat chuqur anglash, balki ana shunday xususiyatlarga ega bo’lish, ularga amal qilib yashash - odamzotning ma‘naviy boyligini belgilab beradigan asosiy mezon, desak, hech qanday xato bo’lmaydi. O’ylaymanki, bunday xulosani insoniyat o’z ongli hayoti davomida doimo orzu qilib, intilib kelgan yuksak ma‘naviy idealning falsafiy ifodasi, mantiqiy natijasi sifatida qabul qilish o’rinlidir. 1 Ma‘naviyat insonning qon-qoni, suyak-suyagiga yillar davomida ona suti, oila tarbiyasi, ajdodlar o’giti, Vatan tuyg’usi, bu hayotning ba‘zida achchiq, ba‘zida quvonchli saboqlari bilan qatra-qatra bo’lib singib boradi. Ayniqsa, tabiatga, odamlarga yaqinlik, doimo yaxshilikni o’ylab yashash, halol mehnat qilish, dunyoning tengsiz ne‘mat va go’zalliklaridan baxramand bo’lish ma‘naviyatga oziq beradi, uni yanada kuchaytiradi. 2 O’z-o’zini anglash bu xalqning, millatning o’tmish tarixiy taraqqiyot yo’lini, otabobolari, nasl- nasabi, avlodu-ajdodlarining kim bo’lganligi va ularning jahon ilmfani va madaniyati 1 Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat – engilmas kuch. –Tошкент: Ma‘naviyat, 2008. –Б. 25. 2 Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat – engilmas kuch. –Tошкент: Ma‘naviyat, 2008. –Б.28. 54 taraqqiyotiga ko’shgan buyuk hissalarini bilib olishdir. Millat yashayotgan Vatanning porloq istiqbolini ta‘minlash uchun qanday imkoniyatlar va qulayliklarga ega ekanligini chuqur anglab yetish, ular bilan cheksiz faxrlanish, mavjud imkoniyatlarni yuzaga chiqarish, real voqelikka aylantirish uchun o’zini safarbar etish, barcha imkoniyatlari, kuch g’ayratini ishga solish demakdir. Millat mavjud bo’lishi uchun til, hudud va ma‘naviyat asosiy shart bo’lgani kabi milliy o’zlikni anglash ham asosiy zaruriy shart hisoblanadi. O’zlikni anglash o’z mohiyatiga ko’ra millat va elatlar uchun xos bo’lgan ma‘naviyat xususiyatlarini ifoda etib, o’z funksiyasiga ko’ra milliy manfaatlarni himoya qiladi. Shunday qilib, har bir millat va elatning uzini real mavjud sub‘ekt, muayyan moddiy va ma‘naviy boyliklarini ifodalovchi etnik birlik, til, urf- odatlar, an‘analar, kadriyatlarga mansubligini manfaatlar va extiyojlar umumiyligini tushunib yetishga milliy uzlikni anglash, deb ataladi. Milliy o’zlikni anglash millat birliganing mustahkamligini, millat manfaatlarining, shaxs, mahalliychilik manfaatlaridan ustun turishini anglash darajasi bilan bog’likdir. Millat sha‘ni, qadr- qimmati, obro’-e‘tibori poymol etilganda yoki millatning manfaatlariga nisbatan ikkinchi bir tomondan zo’ravonlik harakatlari boshlanib ketgan holatlarda yanada kuchli va yaqqol namoyon bo’ladi. Bunday holatda, millatning barcha vakillari qaysi lavozimda xizmat qilishi, qaysi darajada boy yoki kambag’al bo’lishidan qati nazar o’zaro birlashib ketadilar va millatning manfaatlarini himoya qiladilar. Millatning tili, urf-odatlar, an‘analar, qadriyatlar, hudud yagonaligi, ma‘naviyatdagi o’ziga xosligidan iborat belgilari kabi millatning mustakil belgisi xisoblanadi. 1 Ma‘lumki, biron-bir xalq ma‘naviyatiga xos qadriyatlarning boshqa xalqlar tomonidan tan olinishi, tabiiyki, ana shu xalq tarixiga nisbatan chuqur hurmat ifodasidir. Bunday e‘tirof xalqning g’urur va iftixori, milliy o’zligini yanada kjsaltirishga xizmat qiladi. 2 Albatta, qar qaysi xalq yoki millatning ma‘-naviyatini uning tarixi, o’ziga xos urf-odat 1 Otamuratov. S., Ramatov J., Xusanov S. Ma‘naviyat asoslari. –Tошкент, 2000, -Б. 93 . 2 Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat – engilmas kuch. –Tошкент: Ma‘naviyat, 2008. –Б. 48. 55 va an‘analari, haetiy qadriyatlaridan ayri holda tasavvur etib bo’lmaydi. Bu borada, tabiiyki, ma‘naviy meros, madaniy boyliklar, ko’hna ta-rixiy yodgorliklar eng muhim omillardan biri bo’lib xizmat qiladi. 1 Siyosiy ma‘naviyati, milliy ongi rivojlangan, milliy jihatdan o’zini-o’zi anglab yetgan xatto, millat mustaqillikning buyuk kuchiga aylanadi. Millatning, xalqning kuch qudrati uning soni bilan o’lchanmaydi, balki siyosiy yetukligi, milliy ongning o’sganligi, milliy g’ururi, milliy hissiyoti, milliy tuyg’uning qay darajadaligi, o’z-o’zini anglab yetganligi, milliy uyushganliga bilan belgilanadi. O‘zligini anglagan millatni harbiy ustunlik bilan vaqtincha qaram qilish mumkin, ammo, uni batamom qaram qilib bo’lmaydi. Undagi milliy g’urur har qanday sharoitda ham ozodlikka chiqishi uchun kurash olib borishga olib keladi. Shunday qilib, milliy o’zlikni anglash millatning eng muhim belgisi, uning rivojlanishi va kelajagini ta‘minlovchi omili hisoblanadi. 2 Mustaqillikka erishishimiz bilan bunday holatlarga Prezidentimiz Islom Karimov rahnamoligida barham berildi. Ma‘lumki, o’zbek xalqi azaldan o’zining bolajonligi, oilaparvarligi bilan ajralib tu- radi. Albatta, farzandga mehr qo’yish, ularning qornini to’q, ustini but qilish o’z yo’li bilan, lekin bolalarimizni yoshlik chog’idan boshlab milliy tarbiya, axloq-odob, yuksak ma‘naviyat asosida voyaga yetkazish biz uchun doimo dolzarb ahamiyat kasb etib kelgan. 3 Mustaqillikning dastlabki bosqichlarida milliy o’zlikni anglashning xarakterli xususiyati shunda bo’ldiki, milliy qadriyatlardan ko’ra diniy qadriyatlarni ko’tarish ustuvorlikni tashkil qildi. Buning ob‘yektiv sababi bor edi. Xususan, o’zbek xalqi ma‘naviyati va ma‘rifati rivojlanishining sho’rolar tuzumi o’rnatilgungacha bo’lgan davri islom ma‘naviyat va ma‘rifati bilan chambarchas bog’langan bo’lib, u millatimiz ongi va ruhiyatining muhim qismini tashkil qilib kelgan. Xuddi shuning uchun ham bolsheviklar islomga qarshi kurash yo’li bilan millatni ham yo’q qilish mumkin, deb xisoblaganlar va shu siyosatni izchillik bilan amalga oshirishga 1 Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat – engilmas kuch. –Tошкент: Ma‘naviyat, 2008. –Б.30. 2 Otamuratov. S., Ramatov J., Xusanov S. Ma‘naviyat asoslari. –Tошкент, 2000, -Б. 94. 3 Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat – engilmas kuch. –Tошкент: Ma‘naviyat, 2008. –Б.55. 56 intilganlar. Ularning bu harakatlari bejiz emas edi. Chunki Prezidentimiz I.A.Karimov ta‘kidlaganidek, «Tarixdan ma‘lumki, bir xalqni o’ziga tobe qilishni istagan kuchlar, avvalo uni o’zligidan, tarixidan, madaniyatidan judo qilishga intiladi». Mustaqillikni qo’lga kiritgandan keyin tarixiy xotirani va diniy qadriyatlarni tiklash milliy tiklanishining, o’zlikni anglashning muhim omili sifatida ustuvor bo’lib keldi. U milliy birlikni mustahkamlashda va milliy taraqqiyotni yangi bosqichga ko’tarishda amaliy ahamiyat kasb etadi. O’zbekistonda millatlararo va fuqarolararo nizolarning bo’lmaganligi, ularning oldi olinganligi o’zbek millati uchun vazminlik, bag’rikenglik va boshqa millat vakillariga nisbatan hurmat kabilar xos bo’lgan xususiyatlardan sanaladi. Aslida, 1990 yillarda sobiq SSSR tizimida bo’lgan sobiq ittifoqdosh Respublikalarda bo’lgani kabi parokandalik, taraqqiyot yo’lining noaniqligi O’zbekistonda ham bo’lgan edi. Ammo, o’zbek xalqining o’ziga xos teran aql- zakovati, bosiqlik, vazminlik xususiyatlari, uning rahbari Islom Karimovning vaziyatni to’g’ri anglab, shunga mos ravishda siyosat olib borishi parokandalik yo’liga to’siq qo’ydi. O’zbeklar o’z atrofida yashayotgan boshqa millat va elat vakillariga nisbatan do’stlik, birodarlik, hamkorlik, o’zbek xalqiga xos mehr-oqibat tuyg’ularini saqlab qola olganligi milliy o’zlikni anglashdagi yana bir xususiyat hisoblanadi. Vaholanki,mustaqillikka erishgan ayrim Respublikalarda mustaqillik sharofati oldida dovdirab, o’z atroflarida yashayotgan, yaqindagina qardoshmiz deb yurgan millat vakillariga hurmatsizlik bilan qarash yuz berganligi sir emas. 1 O’zbekistonda bunday hol yuz bermaganligi, xalqimizning yuksak ma‘naviyatini ko’rsatadi. «Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar» konsepsiyasida ta‘kidlanganidek, «millatlararo hamjihatlikka rahna soluvchi illat bu -tajovuzkor millatchilik va shovinizmdir. Bunday zararli g’oyalar ta‘siriga tushgan jamiyat halokatga yuz tutishi muqarrar. XX asrda Yevropa xalqlarini asoratga solgan va ayrim davlatlarning tanazzuliga sabab bo’lgan fashizm g’oyasi bunga yaqqol misol bo’ladi. 1 1Otamuratov. S., Ramatov J., Xusanov S. Ma‘naviyat asoslari. –Tошкент, 2000, -Б. 96 . 57 O’zbekiston hududida qadim-qadimdan ko’plab millat va elat vakillari bahamjihat istiqomat qilib keladi. Ular o’rtasida asrlar davomida milliy nizolar bo’lmagani xalqimizning azaliy bag’rikengligini ko’rsatadi». Yurtboshimiz Islom Karimov ta‘kidlaganlaridek: «Bizning keyingi yillarda erishgan eng katta yutug’imiz - bu umumiy xonadonimizda qaror topgan tinchlik va barqarorlik, millatlararo va fuqarolararo totuvlikdir». 1 Bizning o’z oldimizga qo’ygan maqsadimiz esa, bunday ulug’ zotlarning hayot yo’li va qoldirgan merosini to’liqtasvirlash emas, balki ularning eng buyuk namoyandalari timsolida ma‘rifat, ilmu fan, madaniyat, din kabi sohalarning barchasini o’zida uyg’unlashtirgan xalqimizning ma‘-naviy olami naqadar boy va rang-barang ekani-ni isbotlab berishdan iboratdir. Bunday noyob va bebaho boylikni har tomonlama chuqur o’rga-nish, uning ma‘no-mazmunini farzandlarimizga yetkazish masalasi barchamiz, birinchi galda, ziyo-lilarimiz, butun jamoatchiligimiz uchun ham qarz, ham farz bo’lishi shart, deb hisoblayman. Nsga deganda, o’zimiz - bugun shu yurtda yashayot-gan vatanparvar insonlar bu vazifani o’z zim-mamizga olmasak, chetdan kelibhech kim hech qachon bu ishni qilib bermaydi 2 . Mustaqil O’zbekistonning yuksalishi, o’zbek millati gullab-yashnashining tarafdori bo’lgan har bir O’zbekistonlik fuqaro millatlararo totuvlik, do’stlik qoidalariga sodiq bo’lishi kerak. Chunki, mustaqil davlatimizning kelajagi birinchi navbatda, o’zbek xalqining milliy o’zligini qanchalik anglab yetganligiga hamda mamlakatimiz hududida o’zbeklar va boshqa millat, xalq vakillari bilan yonma-yon istiqomat qilib turgan har bir kishining millati, dini, tili va e‘tiqodlaridan qati nazar, bir-birining ko’nglini ola bilishiga, ular o’rtasida do’stona munosabatlarning o’rnatalishiga bog’liq. Hozir O’zbekistonda 136 millat va elat vakillari tanch, farovon hayot kechirmoqda. Ular o’zbeklar bilan bir qatorda bunyodkorlik ishlari bilan shug’ullanmoqdalar. Mamlakatimizda har bir millatning tili, madaniyati, urf-odatlari 1 Karimov I. A. O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda. –Tошкент: Ўзбекистон, 2000,-Б. 9. 2 Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat – yengilmas kuch. -Tошкент, Ma‘naviyat , 2008. –Б. 44. 58 va rasm-rusumlarini tiklash, tarixiy vatan bilan aloqa va munosabatlarni bog’lashga, milliy his-tuyg’ularning namoyon bo’lishiga keng yo’l ochib berilgan. Bu esa mamlakatimiz barqaror rivojlanishining kafolatidir. Xullas, milliy o’zlikni anglashni o’stirish yo’lida mustaqillikni mustahkamlashga fidoyi bo’la oladigan, Islom Karimov so’zlari bilan aytganda, «Biz fidoyi vatanparvarlarni tarbiyalashimiz», «Elim deb, yurtim deb yashovchi, shu yo‘lda hatto jonini ham ayamaydigan», «O’zidan so‘ng ozod va obod Vatan qoldiradigan» farzandlarni tarbiyalashimiz zamon va mustaqillik talabi». Bunga yurtimizda yashayotgan har bir kishi millatidan qati nazar mas‘ul bo’lmog’i lozim. Yoshlarimiz tafakkurida o’zligini unutmaslik, ota-bobolarning muqadsas qadriyatlarini asrab-avaylash va hurmat qilish fazilatini qaror toptirish, ularning, men o’zbek farzandiman, deb, g’urur va iftixor bilan yashashiga erishish ma‘naviy tarbiya ishimizning markazida turmog’i lozim.1 Milliy mustaqilllikka erishgan mamlakatimiz xalqi porloq istiqbol sari dadil odimlamoqda. Bu odimlar xayrli bo‘lishi bilan birga ma‘suliyatli hamdir. Miliy istiqlol tufayli o‘zbek xalqi o‘z tiliga, o‘z diniga,o‘zligini anglashga tarixini holis o‘rganishga, milliy va madaniy merosi, qadriyatlarini qayta tiklash ham imkoniyatlariga ega bo‘ldi. Bu – milliy ma‘naviyatning boyishida va yuksalishida muhim ijtimoiy – siyosiy omil bo‘lib hizmat qilmoqda. 1 Bizning har birimiz buyuk tariximiz, buyuk ma‘naviy merosimiz, ayni chog’da jahon ma‘naviy tamadduniga ulkan hissa qo’shgan bir–biridan ulug’ mutafakkir olimufuzalolarimiz bilan haqli ravishda faxrlanamiz va ularga munosib bo’lishni o’zimizning muqaddas burchimiz, deb bilamiz. Tabiiyki, har qanday daraxtning qanday gullashi va qanday meva berishi uning ildizlari tutashgan tuproqqa bog’liq. Bo’sh joyda hech narsa unmaydi. Ijtimoiy- ma‘naviy taraqqiyotda ham ulkan g’alabalarga erishmoq uchun katta madaniy an‘ana va katta madaniy meros kerak. Shukrlar bo’lsinki, bizning madaniy merosimiz va ma‘naviy boyligimiz tarixi eng qadimgi davrlarga borib tutashadi. Bu bebaho 1 Orinboev A. Ma‘naviyat – millatning kuch – qudrati . -Tошкент, 2006, -Б. .64. 59 boyliklarimiz, jumladan, muqaddas an‘analarimiz va qadriyatlarimiz ana shu davrlardan beri katta hayot sinovlaridan omon–eson o’tib, tobora sayqallanib, takomillashib kelmoqda. Milliy va dunyo madaniyatlarining eng yaxshi namunalarini keng targ’ib qilish va ommalashtirish o’sib kelayotgan avlodni, zamonaviy yoshlarimizni ma‘naviy tarbiyalashning asosi bo’lmog’i lozim. Men madaniyat va ma‘rifat dunyoni jaholat va vahshiylikdan, diniy va milliy ekstremizmdan, etnik qarama-qarshilik, mintaqaviy mojaro va urushlardan saqlay olishiga ishonaman. Butun dunyoga mashhur rus yozuvchisi Dostoevskiyning ―dunyoni go’zallik qutqaradi», degan mashhur iborasini bir oz o’zgartirib, ―Kirib kelayotgan XXI asrda dunyoni madaniyat va ma‘naviyat qutqaradi», deb aytgan bo’lardim. ―Shuni unutmaslik kerakki, - deydi Prezidentimiz I.Karimov, bu masalaga alohida e‘tibor qaratib, - bugungi kunda inson ma‘naviyatiga qarshi yo’naltirilgan, bir qarashda arzimas bo’lib tuyuladigan kichkina xa-bar ham axborot olamidagi globallashuv shiddatidan kuch olib, ko’zga ko’rinmaydigan, lekin zararini hech narsa bilan qoplab bo’lmaydigan ulkan ziyon yetkazishi mumkin. Hammamiz yaxshi bilamizki, har qaysi davlatning chegaralarini daxlsiz sakdashda harbiy kuch-qudrat, qurolli kuchlar suv bilan havodek zarur. Ammo xalqimiz, avvalambor, yosh avlodimiz ma‘naviy olamining daxlsizligini asrash uchun biz nimalarga tayanib-suyanib ish olib borishimiz kerak, degan savol bugun barchamizni o’ylantirishi tabiiy. 1 Shuni alohida g’urur va iftixor bilan ta‘kidlash mumkinki, azaldan xalqimizga ziynat bo’lib kelgan oliyjanoblik, mehnatsevarlik, insonparvarlik, mehmondo’stlik, o’zaro ahillik va hamjihatlik, millatlararo totuvlik va bag’rikenglik kabi go’zal ma‘naviy fazilatlar ona Vatanga, elu yurtga nisbatan muhabbat va sadoqat tuyg’ulari bugungi kunga kelib elimizning jahon xalqlari o’rtasidagi qadr-qimmatini va obro’- e‘tiborini yanada oshirib, dunyo ahlining mustaqil davlatimizga, bunyodkor xalqimizga va ana shunday buyuk xalqning farzandi bo’lmish muhtaram Prezidentimizga bo’lgan ishonch va 1 Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat - engilmas kuch. –Tошкент: Ma‘naviyat, 2008. –Б. 115. 60 ehtiromi tobora ortib borishiga asos bo’lmoqda O’zbekiston xalqining inson huquqlariga va davlat suvereniteti g’oyalariga sodiqligini, demokratiya va ijtimoiy adolatga sadoqatini nomoyon qilib, insonparvar demokratik, huquqiy davlat barpo etishni ko’zlab, Respublika fuqarolarining munosib hayot kechirishlarini ta‘minlashga intilib, xalqaro huquqning umum e‘tirof etilgan qoidalari ustunligini tan olgan holda, fuqarolar tinchligi va millatlararo totuvlikni ta‘minlash maqsadida qabul qilingan Asosiy Qonunimiz bo’lmish Konstitutsiyamiz ham ana shu bebaho qadriyatlarimizga asoslangandir. Hatto ko’p millatli Respublikamizda istiqomat qilayotgan turli millatga mansub yurtdoshlarimiz hayoti, ularning turmush tarzi, xulq–atvori va dunyoqarashida ham ana shu qadriyatlarimiz va xalqimizga xos bo’lgan yuksak ma‘naviy fazilatlarning ijobiy ta‘siri o’zining yorqin ifodasini topganki, bu omil Vatanimizning tinchligini, turmushimizning farovonligini va taraqqiyot yo’limizning sobitligini ta‘minlashda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Zotan, millati, dini, irqi va ijtimoiy kelib chiqishidan qat‘i nazar, barcha yurtdoshlarimizning ertangi kunga bo’lgan ishonchi, bugungi kundagi hayoti va taqdiridan mamnunligi ularning milliy g’oyamiz atrofida mustahkam birlashib, ya‘ni bir yoqadan bosh chiqarib, "O’zbekiston – umumiy uyimiz", "Shu aziz Vatan barchamizniki", "Qudratimiz-birlik va hamjihatlikda", "Maqsad bir, g’oya bir, Vatan yagona ", "Vatan yagonadir – Vatan bittadir" g’oyalarining asl mohiyatini chuqur anglab yetgan holda shu muqaddas Vatanimizning buyuk kelajagini qurish va uning mustaqilligini yanada mustahkamlash yo’lida fidoyilik bilan sidqidildan qilayotgan mehnat faoliyatlarida, turli sohalarda qo’lga kiritayotgan yutuqlarida yorqin namoyon bo’lmoqda 1 . Konstitutsiyamiz orqali kafolatlangan teng huquq va keng imkoniyatlar esa ularning kuchiga kuch, quvvatiga quvvat qo’shib, yangidan yangi zafarlar sari ilhomlantirmoqda. Bir vaqtlar o’zimizning o’zbeklar ham o’z tilida so’zlashishga uyalgan, o’zbek tiliga davlat tili maqomi berilishini orzu qilib, bu haqda o’z 1 www.ziyonet.uz 61 kitoblarida oshkora fikr yuritgan olimlar esa millatchi sifatida qoralanib, qattiq tazyiq ostida hayot kechirishga majbur qilingan bo’lsalar, endilikda mustaqillik sharofati bilan davlat tilimizning mavqei faqat qog’ozdagina emas, balki amalda ham yuksaklarga ko’tarilmoqda. Shunisi quvonchliki, bugungi kunga kelib tilimizga "Davlat tili" maqomi berilgan (1989 yil 21 oktabr) kunni biz o’zbeklar bilan bab- barobar turli millatga mansub yurtdoshlarimiz ham katta bayram sifatida nishonlamoqdalar. Zotan, ular davlat tilimizni umumiy xonadonimiz bo’lgan O’zbekiston mustaqilligining, ya‘ni Vatanimizda istiqomat qilib turgan barcha millat vakillariga teng huquqlilikni kafolatlab, ularning tili, madaniyati, urf-odat va an‘analarining rivojlanishi uchun keng sharoit va imkoniyatlar yo’lini ochib bergan sharafli istiqlolimizning muhim belgilaridan, ramzlaridan biri ekanligini chuqur anglab yetmoqdalar. Bu esa, avvalo ko’p millatli xalqimiz ruhiyatida, Prezidentimiz ta‘biri bilan aytganda ma‘naviy tahdidlarga keskin zarba bera oladigan muqaddas tuyg’ularning ustuvorligidan dalolatdir. Ayni chog’da, bu omillar yoshlarimizni millatlararo totuvlik va fuqarolar hamjihatligi ruhida tarbiyalashda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Jumladan, 2008 yil, ya‘ni "Yoshlar yili" munosabati bilan Respublikamizning qator viloyatlarida va Toshkent shahridagi yetakchi oliy o’quv yurtlarining talabalari ishtirokida o’tkazilgan "Maqsad bir, g’oya bir, Vatan yagona" mavzuidagi ilmiy-amaliy seminarlarimiz bizning yuqoridagi mulohazalarimizni yana bir bor tasdiqladi. Bu seminarlarda rus, ukrain, yahudiy, gruzin, koreys, nemis va boshqa qator millatlarga mansub bo’lgan talaba yoshlarimiz so’zga chiqib, sof o’zbek tilida o’z fikr va mulohazalarini bayon qildilar. Qalblari Vatanimizga bo’lgan mehr- muhabbat tuyg’ulari bilan to’lib-toshgan bu yoshlar bugungi kunda davlat tilini o’rganish har bir fuqaroning muqaddas burchi ekanini ta‘kidlab o’tdilar. Ularning deyarli har biri "Tilga e‘tibor – elga e‘tibor", degan o’zbek xalq maqolini keltirib, o’zbek tilini bilish, biz kabi turli millat vakillarini o’z bag’riga olgan bag’rikeng o’zbek xalqiga, erkin, demokratik, huquqiy davlat qurilishi yo’lidan dadil ilgarilab 62 borayotgan mustaqil davlatimiz va jonajon Vatanimizga bo’lgan e‘tibor va ehtiromning yorqin ifodasi, deya barcha tengdoshlarini bu tilni sevib o’rganishga da‘vat etdilar. Yoshlarimiz davlat tilini bilishning ahamiyatini chuqur anglab yetgan holda bu narsa o’zi yashab turgan yurtning buyuk tarixini, jahonshumul madaniyatini va ayniqsa, uning o’ziga xos qirralarini o’rganishda keng imkoniyatlar eshigini ochib beruvchi bebaho omil sifatida baholayotgani biz uchun g’oyat quvonchlidir. Milliy- madaniy markazlarimiz faoliyati bilan yaqindan tanishishga, shuningdek, turli millatga mansub yurtdoshlarimizning yurak so’zlarini tinglab, ularning samimiy suhbatlarini olishga harakat qilamiz. Bo’lib o’tgan barcha uchrashuvlarda har bitta tadbir qatnashchisining shukronalik to’la dil so’zlari, faqatgina ezgulikka yo’g’rilgan ulug’ maqsadlaridan, umumiy xonadonimiz – aziz O’zbekistonimiz tinchligi, yurtimiz obodligi, turmushimiz farovonligi yo’lida amalga oshirayotgan xayrli ishlaridan quvonchlarga to’lib qaytamiz. O’rta Osiyo hududida aholi azaldan vodiylarda, katta suv manbalari - daryo va anhorlar bo’yida yashab keladi. Atrofi cho’l va sahrolar bilan o’ralgan, tabiati, iqlimi g’oyat murakkab bo’lgan mintaqa sharoitining o’zi ana shu elat va millatlarning ming yillar davomida bir-biriga moslashib, yaqin yelkadosh bo’lib, bir-birining og’irini yengil qilib yashashini taqozo etib keladi. Shuning uchun ham xursandchilik kunlarida ham, to’y-u ma‘rakalarida ham bir-birlariga hamkoru hamdast bo’lib yashash ko’p millatli xalqimizning tabiiy ravishda kundalik turmush tarziga aylangan. Ularning barchasi qo’ni-qo’shnichilik, mahalla-ko’ychilik udumlariga rioya qilgan holda bir-birlariga o’z dasturxonlaridan nasiba ulashadilar, betoblar va yolg’iz qariyalarning holidan xabar oladilar, birovning boshiga ish tushsa boshqalari unga qayg’udoshlik va hamdardlik qilib ham ma‘naviy, ham moddiy jihatdan qo’llab-quvvatlashga shoshiladilar. Xalqimiz orasidagi o’zaro ahillik, ayniqsa, bayramlarda, yurtimizda nishonlanadigan tantanali marosimlar va xalq sayllarida o’zining butun bir jozibasi bilan namoyon bo’ladi, bunday kunlarda ular turli liboslar, turli tillar va turli ohanglarda o’zlarining shukronalik tuyg’ularini, shu 63 muqaddas zaminga, ona O’zbekistonimizga chuqur mehru muhabbatlarini o’zlarining kuy va qo’shiqlari bilan ifoda etadilar. Shunday paytlarda yurtdoshlarimiz jannatmonand O’zbekistonimizning xaqiqiy tinchlik, do’stlik, bag’rikenglik, birlik va hamjihatlik mamlakati ekanligini yana bir bor namoyish etadilar. Bayram kunlarida shodu xurramlik bilan turli millat vakillari ishtirokidagi o’tayotgan shodiyonalar o’lkamizning barcha hududlarini qamrab oladi. Ana shunday lahzalarda Vatanimiz O’zbekiston haqiqiy do’stlik chamanzori sifatida har qanday kuzatuvchining hayrati- yu havasini keltiradi. Vatanimizda juda katta tantanalar bilan umumxalq bayrami sifatida keng nishonlanadigan "Mustaqillik" va "Navro’z" bayramlari, 8 dekabr – Konstitutsiyamiz qabul qilingan kun, 8 mart – Xotin-qizlar kuni, 9 may – Xotira va qadrlash kuni shular jumlasidandir. Tabiiyki, qaysi davrda bo’lmasin, har qanday yovuz kuchlarga, bosqinchilarga qarshi kurash, bu nainki bir millat yoki din vakillari manfaatiga, balki millati, irqi va dinidan qat‘i nazar, butun insoniyat manfaatlariga xizmat qiladi. Bu fikr hozirgi globallashuv davri uchun ayniqsa muhimdir. Bu jihatdan "Xotira va qadrlash kuni"ning mamlakatimizda barcha millat vakillari tomonidan keng nishonlanishi o’zining chuqur ma‘no va mazmuniga egadir. Mazkur bayram kunida ayniqsa Ikkinchi jahon urushida Vatanimiz O’zbekiston uchun, ona xalqimiz, jonajon yurtimiz va aziz tuprog’imiz uchun jon taslim qilganlarning xotiralari takrortakror yodga olinib, ularning xaqlariga duo-yu fotihalar qilinadi. Hozirda uylarimizni fayzga to’ldirib, barcha ishlarimizga boshu-qosh bo’lib, qatorimizda yurgan urush va mehnat faxriylariga esa cheksiz ehtiromlar ko’rsatilib, ularning fidokorona mehnatlari, qahramonona hayotlari biz uchun katta saboq maktabi sifatida hamisha yuksak qadr-qimmatga ega ekanligi ta‘kidlanadi. Shuning uchun ham bu xotira va qadrlash marosimlarida barcha milliy-madaniy markazlar faol ishtirok etadilar. Yuqorida keltirilgan fikr-mulohazalar va real hayotiy misollar shuni yana bir bor shuni tasdiqlaydiki, respublikamizning barcha hududlarida turfa millat vakillari o’zaro hamjixatliqda, bir-birlariga faqat va faqat yaxshiliklar tilab, ezgulik va 64 yaratuvchilik ishqi bilan tinch-totuv hayot kechirayotganliklari, muhtaram yurtboshimiz Islom Karimov ta‘kidlaganlaridek, mustaqil davlatimizning bugungi kundagi erishgan eng katta yutug’i, qo’lga kiritgan eng katta boyligidir. Ha, har qanday dushmanni dog’da qoldirib, har qanday g’ovlarni bartaraf etishga qodir bo’lgan qudratli kuch ham aynan mana shu ahillik va hamjihatlikda mujassamlashgandir. Bu esa xalqimizga xos bo’lgan yuksak ma‘naviyatning muhim bir belgisidir. Mustaqillik ayni paytda ma‘naviyatning ajralmas qismi bo‘lgan milliy til va madaniyatni taraqqiy ettirish,milliy o‘z – o‘zligini anglash, milliy his tuyg‘ular, gururni va vatanparvarlikni o‘stirish va mustahkamlashga ham yo‘l ochganini takidlash zarur. Mustaqil O‘zbekistonning taraqqiyoti jamiyat a‘zolarining, har bir shaxs va ayniqsa, yoshlarning ma‘naviy komoloti, go‘yalarining kishilar ongiga, kundalik hayotiga chuqurroq kirib borishiga bog‘liq. 1 Ma‘lumki, har qaysi xalq yoki millatning tafakkuri, turmush tarzi, ma‘naviy qarashlari o’z-o’zidan, bo’sh joyda shakllanib qolmaydi. Ularning vujudga kelishi va rivojlanishida aniq tarixiy, tabiiy va ijtimoiy omillar asos bo’lishini hammamiz yaxshi bilamiz. 2 Binobarin, ma‘naviyatga qarshi qaratilgan har qanday tahdid o’z-o’zidan mamlakat xavfsizligini, uning milliy manfaatlarini. sog’lom avlod kelajagini ta‘minlash yo’lidagi jiddiy xatarlardan biriga aylanishi va oxir-oqibatda jamiyatni inqirozga olib kelishi mumkin. 3 Prezidentimiz I.A. Karimov 9–may kuni Poytaxtimizdagi tabarruk maskanlardan biri – xotira maydonida so‘zlagan nutqida ikkinchi jahon urushida jon fido qilgan vatandoshlarimiz xotirasiga hurmat bajo keltirdi. Bugun mamlakatimizda buyuk tarihiy sana, ya‘ni ikkinchi jahon urushida fashizm ustidan g‘alaba qozonilgan kunning 67 yilligi nishonlanmoqda, - deydi Islom Karimov. Bugun safarimizda eson – omon, bardam bo‘lib, barchamizga ma‘naviy madad berib, ibrat bo‘layotgan urush 1 Milliy istiqlol g‘oyasi:asosiy tushunchalar, tamoyillar va atamalar (qisqa izoxli tajribaviy lug‘at).- Tошкент: Yangi asr avlodi, 2002. –Б. 73. 2 Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat – yengilmas kuch. –Tошкент: Ma‘naviyat , 2008. –Б. 7.. 3 Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat – yengilmas kuch. –Tошкент: Ma‘naviyat , 2008. –Б 12. 65 qatnashchilarini chin qalbimdan tabriklash, ularga uzoq umr tilab, o‘zimni samimiy hurmatimni bildirish menga katta mamnuniyat bag‘ishlaydi,dedi davlatimiz rahbari. Ma‘naviyat tarbiyaning eng ta‘sirchan quroli ekan, undan oqilona foydalanish, bolalarimizni vatanparvarlik, rostgo’ylik, haqsevarlikka o’rgatish kerak bo’ladi. Aslini olganda, axloq-ma‘naviyatning o’zagi. Inson axloqi shunchaki salom-alik, xushmuomaladangina iborat emas. Axloq – bu avvalo, insof va adolat tuyg’usi, imon, halollik degani. 1 Qadimgi ajdodlarimiz komil inson haqida butun bir axloqiy talablar majmuasini, zamonaviy tilda aytsak, sharqona axloq kodeksini ishlab chiqqanlar. Kishi qalbida haromdan hazar, nopoklikka, adolatsizlikka nisbatan murosasiz isyon bo’lishi kerak. Shunday odamgina lafzini saqlaydi, birovning haqiga xiyonat qilmaydi, sadoqatli bo’ladi. Vatani, xalqi uchun jonini fido etishga ham o’zini ayamaydi . Ko’hna tariximizning qaysi davrini eslamaylik, din har doim odamlarni o’z-o’zini idora etishga, yaxshi xislatlarini ko’paytirib, yomonlaridan xalos bo’lishga chorlagan . Kelajakda O’zbekiston yuksak darajada taraqqiy etgan iqtisodi bilangina emas, balki bilimdon, ma‘naviy jihatdan yetuk farzandlari bilan ham jahonni qoyil qilishi lozim. Ma‘lumki, har qanday kasallikning oldini olish uchun, avvalo, kishi organizmida unga qarshi immunitet hosil qilinadi. Biz ham farzandlarimiz yuragida ona Vatanga, boy tariximizga, ota-bobolarimizning muqaddas diniga sog’lom munosabatni qaror toptirishimiz, ta‘bir joiz bo’lsa, ularning mafkuraviy immunitetini kuchaytirishimiz zarur . Ma‘naviyat, mafkura borasida chetdan ko’r-ko’rona nusxa ko’chirib, biron natijaga erishib bo’lmaydi. Chunki bizning dunyoqarashimiz, xalqimizning tafakkuri, turmush tarzi nihoyatda o’ziga xosligi bilan ajralib turadi . Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|