|
![](/i/favi32.png) O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxovafayl 781 20210505Abu Rayhon
Beruniy
asarlarida ham o‘z aksini topgan. Uning fikriga ko‘ra, bilim olish uchun
o‘quvchilarda avvalo intilish va qiziqish bo‘lishi kerak. Darhaqiqat, nimanidir
o‘rganish, tadqiq qilish uchun insonda intilish, harakat va qiziqish bo‘lmasa, u
hech narsaga erisha olmaydi. Ilm olishning muhim yo‘llaridan biri inson hammani
o‘ziga do‘st tutishi va boshqa insonlarga ham yaxshilik qila olishi lozim.
Olimning mazkur fikrlarini fan tilida o‘quv faoliyatiga nisbatan ehtiyoj
tug‘ilsagina o‘quv motivlari shakllantirilishi mumkin, deya talqin qilsa bo‘ladi.
Beruniy ilm olishda axloqiy poklikni yuqori o‘ringa qo‘yib, ta’lim va
tarbiyani bir xil izchillikda olib borganlar komil inson darajasiga erishadilar, deydi.
Beruniy o‘qitish uchun muallim o‘z malaka va bilimlarini doimo orttirib, zamonga
moslashib borishi lozimligini uqtiradi. U kitob o‘qish usullariga alohida e’tibor
qaratadi. Kitoblarni shunchaki emas, fikrlab, kichik-kichik bo‘limlarga bo‘lib
o‘qish va umumlashtirib borish kerakligi haqida ma’lumotlar beradi. Beruniy
o‘qitishda faqat induktiv (umumiy xulosa) yo‘l bilangina emas, balki deduktiv
(juz’iy xulosa) yo‘l bilan ham ish tutish lozimligini ta’kidlaydi, zotan bunday
o‘qishda tafakkur kengayib, bilimlar ortib boradi.
Abu Rayhon Beruniy o‘qituvchilar o‘quvchining e’tiborini
taqqoslash
,
qiyoslash
kabi operatsiyalarga qaratishlari lozimligiga alohida ahamiyat beradi.
Zotan, bugungi kunda ham ongli, ifodali, to‘g‘ri va tez o‘qish hozirgi zamon
o‘quvchilarining savodli bo‘lishlarini ta’minlovchi asosiy tarkibiy qismlardandir.
Abu Rayhon Beruniy ilm olishda takrorlashga zo‘r berib, yosh
o‘quvchilarni toliqtirib va zeriktirib qo‘ymasdan, turli psixologik usullarni
qo‘llashni, shu orqali ularning tafakkurini boyitib, bilimlarini chuqurlashtira
borishni ilgari surgan buyuk zotdir. Ya’ni o‘qishga nisbatan bo‘lgan qiziqishni
so‘ndirmaslik uchun bolalarning yoshiga xos psixologik xususiyatlar albatta
inobatga olinishi kerakligini e’tirof etadi.
Beruniyning tafakkur operatsiyalari - analiz, sintez, taqqoslash,
umumlashtirish kabilarni shakllantirish orqali o‘qishga qiziqish uyg‘otish
haqidagi fikrlari to hozirgi kungacha o‘z ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q.
Sharqning boshqa bir yirik olimi
Dostları ilə paylaş: |
|
|