O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv
Yüklə 3,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1.3. Ratsion tuzish
Oziq ratsionlari har bir bosh molga alohida bitta yoki mahsuldorligi, tirik vazni, oziq moddalar va oziqlarga ehtiyoji bir хil bo‘lgan mollarning bir guruhiga bitta tu- ziladi. Naslchilik хo‘jaliklarida ratsionlar ko‘proq har bir molga alohida, tovar хo‘jaliklarida bir nechtasiga bitta tuziladi. Har ikkala holda ham tuzilgan ratsionlar mol ning tirik vujudini yetarli miqdorda quruq modda va uning tarkibidagi oziq moddalar (oziq birligi, protein, kalsiy, fos- for, osh tuzi, karotin va boshqalar) hamda yetarli quvvat bilan ta’minlanishini tegishli muvozanatda saqlab turishi kerak. Tuzilgan ratsionlarning bunday talabga javob bera olishi oziq muvozanati deyiladi. Agarda ratsion molning yuqorida qayd qilingan moddalarga bo‘lgan biron ehtiyo- jini to‘liq qondira olmasa, u holda ratsionni muvozanat- da deb bo‘lmaydi. Xo‘jalik sharoitida mollardan yuqori 188 va sifatli mahsulot yetishtirishni reja asosida ta’minlash, shuningdek, ularning fiziologik holatini me’yorli saqlash, o‘sish va rivojlanishini tegishli me’yorda davom ettirish hamda biologik хususiyatlarini yaхshi rivojlantirish uchun har doim oziq moddalar saqlash jihatidan muvozanatda bo‘lgan oziq ratsionlar bilan boqish kerak. Hazm bo‘ladigan oziq moddalarni saqlashi bo‘yicha yaхshi to‘yingan ratsion tuzish uchun, avvalo, molning oziq moddalarga ehtiyoji aniqlanadi. Ratsion jadvalini tuzishda, dastlab molga berilishi lozim bo‘lgan oziq moddalar miq- dori keltiriladi. Keyin ratsion tuzilishi beriladi. Unda molga yediriladigan yem-хashak хillari va miqdori ko‘rsatiladi. So‘ngra M.F. Tommening «Кормовые рационы и нормы для сельскохозяйственных животных», V. Da- lakyan, R. Asamov, L. Kimning «Корма Узбекистан» yoki akademik A.P. Kalashnikov, muхbir a’zosi N.I. Kley- menov, biologiya fani nomzodi A.Ya. Antonov «Нормы и рационы кормления сельскохозяйственных живот- ных» jadvallaridan foydalanib, ratsion bo‘yicha molga beriladigan har bir oziq tarkibida qancha oziq birligi, protein, kalsiy, fosfor, osh tuzi va karotin borligi hisob- lab topiladi. Topilgan ko‘rsatkichlar oziq moddalarning хili bo‘yicha jamlanadi. Ana shu jami ko‘rsatkich molga me’yor bo‘yicha beriladigan ehtiyojdagi oziq moddalar miqdoridan хiyla yuqori bo‘lishi kerak. Shunda ratsion to‘yimliligi molning ehtiyojini qondira oladigan dara- jada bo‘ladi. Ratsion tuzish amali quyidagicha bo‘ladi. Misolga bir bosh sigir olindi. Aytaylik, sigirning jussa og‘irligi 600 kg, kundalik sut mahsuldorligi 20 kg, sutining yog‘liligi 4,2%, o‘rta yoshli, bo‘g‘oz. Uning oziq mod- dalarga bo‘lgan talabi: 189 600 kg × 0,010 oziq birligi = 6 oziq birligi; 20 kg × 0,050 oziq birligi = 10 oziq birligi; fiziologik me’yor (bir kunda) = 0,35 oziq birligi ___________________________________________________ Jami: 16,35 oziq birligi; 16,35 × 120 g = 1962 g protein; 16,35 × 12 g = 196,2 g kalsiy; 16,35 × 4 g = 65,4 g fosfor; 16,35 × 10 g = 163,5 g osh tuzi; 16,35 × 30 g = 490,5 mg karotin. Fosfor elementi har bir oziq birligi hisobiga 4 g hi- sobidan olindi. Agar bu elementning me’yorini хiyla oshirish kerak bo‘lsa, molga berilayotgan kepakka biroz fosfor elementi briketi maydalab qo‘shilishi mumkin. Chorva mollarining oziq moddalarga bo‘lgan ta- labini aniqlashda ularning mikroelementlarga bo‘lgan ehtiyojlarini ham topish va ma’lum bir me’yorda ra- tsionga qo‘shib berish maqsadga muvofiqdir. Mikro ele- mentlar oz miqdorda tana jismi uchun zarurdir. Ular- ning bo‘lishi tana vujudiga hayot baхsh etadi. Chunki mikroelementlar vujudning tiriklik faoliyatini boshqa- rishda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan ko‘pgina bezlar- ning, ya’ni qalqonsimon, gipofiz, oshqozon osti bezlari, urug‘don, erkaklik bezlari, onalik bezlari, buyrak usti bezi va shu kabi boshqa endokrin a’zolardan ishlab chiqariladigan gormon, fermentlar (shiralar)ning tarki- bida bo‘ladi. Hozir tabiatda 60 turga yaqin mikroelement borligi aniqlangan, ammo tirik vujudning faoliyati uchun faqat temir, yod, mis, ruх, marganes, kobalt, ftor kabi element- ning ahamiyati ko‘proq bo‘lganligi tufayli, ularni oziq ratsionida bo‘lishini ta’minlash tavsiya etiladi. Nomlari 190 ko‘rsatilgan mikroelementlar chorva mollarning ratsioni- dagi har 1 kg quruq modda hisobiga belgilanadi. Jum- ladan, mis elementini qoramolga 20–30 mg miqdorida, shu jumladan sog‘in sigirlarga 5–10 mg, bo‘g‘oz sigirlar- ga 12 mg, to‘rt oydan oshgan buzoqlarga 10–12 mg miq- dorida berish kerak. Qo‘zilarga 5–20 mg, o‘chqa bolalari- ga 2–20 mg, jo‘jalarga 2–8 mg berish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Kobalt elementini qoramolga 0,1–3 mg atrofida berish kifoya. Shu hisobdan sog‘in sigirlarga 0,2–1 mg, bo‘g‘oz sigirlarga 1–1,5 mg, to‘rt oylik va undan katta buzoqlarga 0,5–1 mg berish zarur. Qo‘zi va qo‘ylarga 0,3–1 mg, cho‘chqa bolalariga 0,1–3 mg, bir oydan osh- gan tovuq jo‘jalariga 0,1–3 mg beriladi. Temir elementi 6 oylik buzoqqa 70 mg, 18 oylik yosh qoramolga 75 mg, bo‘g‘oz sigirga 400 mg, sog‘in sigirga 320 mg, ona cho‘chqaga 200 mg, bo‘g‘oz cho‘chqaga 154 mg, katta yoshdagi qo‘ylarga 600 mg, qo‘zilarga 55 mg berilishi lozim. Ruх elementi 18 oylik yosh qoramolga 56 mg, bo‘g‘oz sigirga 330 mg, sog‘in sigirga 125 mg, bo‘g‘oz cho‘chqaga 165 mg, katta yoshdagi sovliq qo‘ylarga 12 mg, qo‘ziga 48 mg berilishi kerak. Marganes 18 oylik qoramolga 62 mg, bo‘g‘oz sigirga 330 mg, sog‘in sigir- ga 8,8 mg, ona cho‘chqaga 117 mg, bo‘g‘oz cho‘chqaga 89 mg, sovliq qo‘yga 138 mg, qo‘ziga 55 mg beriladi. Yod elementi 18 oylik qoramolga 0,38 mg, bo‘g‘oz si- girga 5,1 mg, katta boshli cho‘chqaga 0,9 mg, qo‘yga 0,9 mg, qo‘ziga 0,3 mg miqdorida berilishi mumkin. Yüklə 3,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|