O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti a. T. Mardonova pul va banklar

majburiy rezerev
miqdori tijorat bankining yig‘ilgan
resurslariga nisbatan foizda belgilanadi. Tijorat banklari resruslarining Markaziy 
bankda saklanishi lozim bo‗lgan ushbu qismi jamg‘arma turiga, uning hajmiga, 
bankning joylashgan o‗rniga bog‘liq bo‗lgan holda turli mamlakatlarda turlicha. 
Masalan, Yaponiyada minimal rezerv stavkasi 2,5 %, AQSh da 12% 
Germaniyada 12,1%, Portugaliyada 17 %, O‗zbekistonda 20 % ni tashkil etadi. 
O‗zbekistonda bu rezerv 1.05.94 ga 30%, 1.07.96 ga 25 % ga 2006 yildan 15 % ga 
teng. 
Markaziy bank tijorat banklarga kreditlar buyicha qayta moliyalashtirish 
stavkasini belgilab beradi. Bu stavka tijorat banklari beradigan kreditlarning 
bahosini aniqlash uchun asos bo‗lib xizmat qiladi. 
Xozirgi ko‗pgina davlatlarda pul muomilasini tartibga solishda 
ochiq 
bozorda operasiyalar
o‗tkazish usulidan foydalanilmoqda. Bu hozirgi ko‗p 
qullaniladigan monitor siyosatni bir usuli bo‗lib, u tijorat banklarining likvidlik 
darajasiga tez ta‘sir o‗tkazadigan egiluvchan (moslanuvchan) amaliy va operativ 
usul hisoblanadi. Bu usulni boshqalardan farqi shundaki, uni zaruriyatga qarab va 
hohlagan miqdorda o‗tkazish mumkin. Bu mexanizm bozorni rivojlanish 
tendeniyasiga qarab pul muomilasini barqarorlashtira olishi mumkin. Bunda oldi-
sotdi obyekti davlat qimmatli qog‘ozlari va markaziy bank chiqargan qarz 
majburiyatlari bo‗lishi mumkin. 
Rivojlangan davlatlarda asosan ochiq bozorda operasiyalar o‗tkazish 
usulidan foydalaniladi.
Shunday qilib Markaziy bank pul muomilasini barqarorlashtirish, uni 
tartibga solish borasida barcha vakolat va xuqiqiy norma vakolatlarga ega.
O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‗g‘risidagi qonunning 3-
moddasida ta‘kidlanganidek O‗zbekiston Respublikasi markaziy bankining bosh 
maqsadi – milliy valyuta barqarorligini ta‘minlashdir. Valyuta barqarorligi pul 
massasi, narx – navo va milliy valyuta kursining barqaror bo‗lish tushunchasini 
o‗z ichiga oladi.
Milliy valyutaning barqarorligini ta‘minlash uchun O‗zbekiston Respublikasi 
Markaziy banki quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi. 
1.
Monetar siyosatni va valyutani boshqarish siyosatini shakllantirish, qabul 
qilish hamda amalga oshirish. 
2.
O‗zbekiston Respublikasida xisob-kitoblarning samarali tizimini tashkil 
qilish va ta‘minlash. 

---

43 
3.
Banklar faoliyatini tartibga solish va ular faoliyati ustidan nazorat qilish. 
4.
O‗zbekiston Respublikasining rasmiy oltin valyuta zahirasini saqlash va 
ularni boshqarish. 
5.
Moliya vazirligi bilan birgalikda davlat byudjetining kassa ijrosini tashkil 
etish. 
Markaziy bank pul muomilasini barqarorlashtirish uchun ba‘zi hollarda 
kuyidagi usullarda ham tayyorlanadi. 
1.