O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti
Mahsulot va xizmatlar differensiasiyasi
Yüklə 3,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 11.2. Mahsulot va xizmatlar differensiasiyasi
―Differensiasiya‖ atamasi keng tushuncha bo‘lib, tovarning boshqa tovardan farq qiluvchi har bir elementini o‘zida aks ettirishi mumkin 91 . (har doim tovarlarni rangi, sifati, fasoni, o‘lchami va shu kabilar.). E. Chemberlin, differensiasiyani «oson farqlanuvchi yoki juda katta tafovutga ega mahsulotlar‖ deb tariflagan 92 . Mahsulot differensiasiyasi ―sifatga, rang yoki uslubga oid o‘ziga xos xususiyatlar, mahsulotning sifati o‘zgarishi bo‘yicha variasiyalashuvi, ―yangi qadog‘i yoki o‘rami‖ kabi belgilar orqali ham vujudga kelishi mumkin. Monopoliya kelgusida mahsulot sifatining ortishiga yoki mahsulotning differensiallashuviga olib kelmaydi. Monopoliya raqobatlashuvning narxga bog‘liq jihatidir. E.Chemberlin ham shunga asosiy urg‘u berib o‘tgan holda differensiallashuvning sifat bo‘yicha raqobatlashuv deb hisoblaydi. Differensiallashuv haqida gap ketganda «monopolistik raqobat‖ atamasi ham keng qo‘llaniladi. monopolistik raqobat sifat bo‘yicha raqobatlashuv bo‘lib, ishlab chiqaruvchilar mahsulotning sifati bo‘yicha raqobatlashishini anglatadi. Bunda hyech qanday monopoliya haqida gap bo‘lishi mumkin emas. Shuningdek, differensiasiya bazaviy tovarga xos bo‘lib, ehtiyojni qondirishi mumkin bo‘lgan bazaviy tovarlar o‘zaro raqobatlashishini anglatadi. Differensiallashuv natijasida tovarlar sifati turlicha bo‘lishi, mahsulotning o‘zi turlicha bo‘lishi yoki differensiallashgan bo‘lishi mumkin. Iste‘molchilar talabi mahsulotning nafaqat bazaviy xususiyatlari bo‘lishini, balki mustaqil holda mavjud bo‘lmaydigan xususiyatlari bo‘lishini ham talab etadi. Natijada tovarlarning aynan shu xususiyatiga talab shakllanadi. Masalan, Colgate tish pastasining yangi Colgate Total 12 markasi aynan davolash xususiyati mavjudligi bilan farq qiladi. Mahsulot differensiallashuv darajasi bazaviy tovarga kiritilgan qo‘shimchalarga bevosita bog‘liqdir. Ya‘ni: 1) yangi qo‘shimcha xususiyat kiritilishi natijasida bazaviy tovar sifatining o‘zgarishi; 2) iste‘molchilarning qo‘shimcha ehtiyojlarini qondirishi mumkin bo‘lgan qo‘shimcha xususiyatlarga talabning ortishi; 3) qo‘shimcha xususiyatlarga bo‘lgan talabning barqarorligi va hajmi. 91 Мокроносов, А. Г. Конкуренция и конкурентоспособность : учебное пособие / А. Г. Мокроносов, И.Н.Маврина. – Екатеринбург : Изд-во Урал ун-та, 2014. – 194 с. -16 б 92 Самуэльсон П.Э. Монополистическая конкуренция революция в теории // Теория фирмы. Серия «Вехи экономической мысли» / под. ред. В.М. Гальперина. СПб.: «Экономическая школа», 1995. Вып. 2. С. 357 с |