O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

13.3. Antimonopol qonunchilik va uning asosiy xususiyatlari 
Antimonopol qonunchilikning salbiy jihatlari
 
milliy darajadagi raqobatni 
qo‘llab quvvatlash siyosati qaysidir darajada erkin savdoga xalaqit beradi. Ya‘ni 
kompaniyalarning xalqaro bozorga chiqishiga to‘sqinlik qilishidir. Buning uchun 
erkin savdo tarafdorlari (fritrederlik oqimi) ma‘qullayotgan quyidagi uchta darajani 
keltirishimiz kifoya ( bu yerda savdo mamlakat chegarasini kesib o‘tishni talab 
etadigan yoki turli davlat fuqarolari o‘rtasida amalga oshiriladigan har qanday 
faoliyat sifatida olib qaralmoqda). Bu birinchidan,
 
milliy darajada ko‘pchilik 

---

212 
davlatlarida antimonopol qonunchilik, raqobat siyosati mavjud bo‘lib, bu xalqaro 
savdoda dempingga qarshi siyosat rolini o‘ynaydi. Rivojlangan davlatlarda ushbu 
qonun xujjatlarini va o‘rnatilgan me‘yorlarni yumshatishga harakat qilinayotgan 
bo‘lishsalar, aksincha sobiq sosialistik davlatlar, jumladan sobiq ittifoq tarkibidagi 
davlatlarda esa antimonopol qonunchilik va raqobat siyosati ishlab chiqilmoqda va 
takomillashtirilmoqda
128
. 
Ikkinchidan, ikki tomonlama ―mamlakat-mamlakat‖ munosabatlari bo‘lib, 
ayrim mamlakatlar bir-birlari uchun o‘ziga xos(eksklyuziv) qonun va me‘yorlash 
ishlab chiqadilar. Ushbu sohadagi asosiy jarayonlar antidemping va antimonopol 
qonunchilikni birgalikda rad etish bilan bog‘liq. Masalan, 1996 yilda Kanada va 
Chili o‘rtasida ―Erkin savdo to‘g‘risida‖gi (Free Trade Agreement) ikkitomonlama 
bitim imzolangan bo‘lib, o‘zaro bir-biriga nisbatan demping tadbirlarini qo‘llashni 
taqiqlash kuchga kiradi. Shu vaqtdan e‘tibora bu davlatlar o‘rtasida o‘zlarining 
dempingga qarshi choralarini ikkinchi tomon tovar va xizmatlariga qo‘llamaydilar, 
ya‘ni:
–
bitim ishtirokchilaridan biri ikkinchi tomonning tovarlariga nisbatan 
dempingga qarshi choralarini qo‘llamaydilar; 
–
har ikkala tomon bir-birining tovarlariga nisbatan dempingga qarshi 
choralar bo‘yicha kuzatish olib borishlari taqiqlanadi; 
–
har ikkala tomon ham bir-birlarining tovarlariga nisbatan yangi dempingga 
qarshi poshlinalar va boshqa ustamalar joriy etmaydilar; 
–
har ikkala tomon o‘z tovarlari uchun ikkinchi tomonning tovarlariga 
nisbatan qo‘llaniladigan barcha dempingga qarshi choralarni bekor qiladilar;
–
dempingga qarshi choralar faqatgina savdo sharoitlarini o‘zgartirishi 
mumkin bo‘lgan hollarda kelishilgan holda bekor qilinishi mumkin.
129
Uchinchidan,