O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti
Yüklə 3,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ko‘p tomonlama munosabatlar tizimi darajasi ―mamlakat- tashkilot‖ ushbu darajada monopoliyaga qarshi qonunchilik va raqobatni qo‘llab- quvvatlash soddalashtirilgan va ular o‘zaro antidemping va antimonopol qonunchilikni hamkorlikda olib boradilar 130 . Yuqoridagi uch daraja va erkin savdo tarafdorlari o‘rtasidagi ziddiyatlarni tahlil qilgan holda quyidagi asosiy muammolarini aniqlashimiz mumkin. Birinchidan, monopoliyaga qarshi qonunchilik ayrim rivojlangan mamlakatlarda 128 Masalan, Kanadada 1984 yilda ―Antidemping to‘g‘risida‖gi akt bekor qilingan. Ammo bu dempingga qarshi tadbirlarning mavjud emasligi yoki qonunchilikda ko‘zda tutilmaganligini bildirmaydi. Aksincha monopoliyaga qarshi siyosatning ma‘lum vositalari orqali tartibga solishni anglatib, milliy bozorlarni xorijiy kompaniyalar tomonidan diskriminasiya qilinishiga qarshi turadi. 129 ( http://www.dfait-maeci.gc.ca/tna-nac/cda-chile/chap-m26-en.asp) 130 Dempingga qarshi siyosat dastlab Kanada (1904 y), Yangi Zelandiya (1905 y), Avstraliya (1906 y), Janubiy- Afrika Ittifoqi tomonidan qabul qilingan. Biroq, ushbu siyosatning keng targ‘ib etilishi 1947 yilda GATT (Savdo va tariflar bo‘yicha Bosh Bitim) qabul qilingandan so‘ng boshlandi. Ushbu bitimning VI-moddasi dempingga bag‘ishlangan edi. Dastlab ushbu bitimda demping umumiy xolda bo‘lib alohida sharoitlar uchun moslashtirilmagan va bunday holatlarni ko‘zda tutmagan edi. Shu sababli 13 iyul 1967 yilda Jenevada bo‘lib o‘tgan muzokaralar paytida demping alohida muhokama etildi va ayrim ishtirokchilar tomonidan ma‘qullandi. Bugungi kunga qadar uning ishtirokchilari soni muntazam kengayib bordi va hozirda barcha a‘zo-davlatlar tomonidan ma‘qullangan. Bu mamlakatlar XST (Xalqaro Savdo Tashkiloti)ning a‘zo-mamlakatlaridir. 213 tashqi savdo biznesini rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi. Ikkinchidan, monopoliyaga qarshi qonunchilik va raqobat siyosati ko‘pgina sohalar tabiiy monopoliya bo‘lganligi bois, xalqaro savdo infratuzilmalariga sezilarli ta‘sir ko‘rsatadi. (transport, yoqilg‘i, aloqa va axborotlashtirish ). Uchinchidan, monopoliyaga qarshi qonunchilik va raqobat siyosati milliy bozorlarga xorijiy kompaniyalarning kirishiga to‘sqinlik qiladi va proteksionizmni rag‘batlantiradi. To‘rtinchidan, mamlakatlarning xalqaro munosabatlarida monopoliyaga qarshi qonunchilik me‘yorlarini majburiy qabul qilish va qabul qildirish amaliyoti schrab turadi. Shu sababli ko‘pgina mamlakatlar monopoliyaga qarshi qonunchilikka nisbatan egiluvchan siyosatni amalga oshiradilar. Shubhasiz, e‘tibordan qoldirmaslik kerakki ko‘pgina mamlakatlarda monopoliyaga qarshi qonunchilik mavjud emas. Bu esa ushbu qonunchilik tarafdorlarining monopoliyaga qarshi qonunchilik faqatgina rivojlangan davlatlar uchun xosligini isbotlashga urinishlariga asos bo‘ladi. Ammo shuni ta‘kidlash joizki milliy iqtisodiyotlarning ko‘pchiligi juda kichik bo‘lib ular o‘z milliy ishlab chiqaruvchilarining raqobatbardoshligini saqlab qolish maqsadida yirik biznes subyektlarining paydo bo‘lishiga to‘sqinlik qilishadi. O‘rtacha kattalikdagi milliy iqtisodiyotlar uchun esa monopoliyaga qarshi qonunchilik yirik kompaniyalarning paydo bo‘lishiga va ularning birlashishiga va dunyo miqyosidagi yirik kompaniyalar darajasiga chiqishlariga to‘siq bo‘ladi. Bu esa kompaniyalarning xorijiy kompaniyalar bilan raqibatlashuviga to‘sqinlik qiladi. Ayrim hollarda monopoliyaga qarshi qonunchilikka asosan ayrim kompaniyalarning qo‘shilishiga ruxsat berish orqali xalqaro bozorda yirik raqobatbardosh kompaniya tashkil etilishiga ham imkoniyat paydo bo‘ladi.misol uchun Tak, 1987 yilda Buyuk Britaniyaning monopoliya Komissiyasi (Monopolies and Mergers Commission, MMC) British Airways va British Caledonian aviakompaniyalarining qo‘shilishi ayrim kichik milliy aviakompaniyalar faoliyatiga jiddiy ta‘sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lsada, kelgusida ularning qo‘shilishi kelgusida xalqaro miqyosda raqobatlashuv imkoniyatiga ega mamlakatda eng yirik kompaniyaga aylanishini ko‘zda tutgan holda ruxsat berdi 131 . Yüklə 3,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|