O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti
-rasm. M. Porterning raqobat modeli
Yüklə 3,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.1.1-rasm. M. Porterning raqobat modeli Porter ishlab chiqqan besh raqobatchi kuch modelining oltin qoidasi quyidagicha: raqobatchi kuchlar ta‘siri qanchalik zaif bo‘lsa, firmaning tarmoqda foyda olish imkoniyati shunchalik ko‘p bo‘ladi. aksincha, raqobatchi kuchlarning izchil ta‘sir ko‘rsatib turishi tarmoqdagi hyech bir firmaga yuqori foyda olish va kapital kiritish imkoniyatini bermaydi. O‘rtacha foydalilik eng muim raqobatchi kuchlarni aniqlash orqali erishiladi. Porterning besh raqobatchi kuch modeli ko‘pincha strategik menejmentda qo‘llaniladi. Marketing amaliyotida esa SWOT tahlili o‘tkazish jarayonida firmaning o‘sish suratiga ta‘sir ko‘rsatuvchi xatarlarni aniqlash, bozorning raqobat xaritasini tuzishda keng foydalaniladi. M.Porter tomonidan ishlab chiqilgan besh raqobatchi kuch quyidagilar: Birinchi raqobatchi kuch: yangi ishtirokchilarning kirib kelish xavfi. Nima uchun bozorga yangi ishtirokchilarning kirib kelishi firma uchun xatarli? Odatda yangi ishtirokchilar bozorga yangi ishlab chiqarish quvvatlari, yangi texnologiyalar, yangi resurslarni olib keladi. Bu esa tarmoq tuzilmasini tubdan o‘zgartirib yuborishi, iste‘molchilar xulq-atvorining o‘zagrishiga, yangi standartlarning ishlab chiqilishiga, raqobat qoidalari va usullarining o‘zgarishiga olib keladi. Yangi ishtirokchilarning ta‘siri tarmoqqa kirishdagi to‘siqlar va mavjud ishtirokchilar tomonidan javob reaksiyasi ko‘rsatilish tezligiga bog‘liq bo‘ladi. agarda bozorga kirishdagi to‘siqlar va mavjud firmalarning javob reaksiyasi kuchli bo‘lsa yangi ishtirokchilarning tarmoq foydasiga da‘vo qilishi past bo‘ladi. shu bois firmalarning tarmoqqa kirish va chiqishdagi to‘siqlarni to‘g‘ri tanlamog‘i zarur. tarmoq ichidagi raqobat yangi ishtirokchilarning paydo bo'lish xavfi bozorda xaridorlarning hukmronligi o'rinbosar tovarlarning paydo bo'lish xavfi bozorda ta'minotchilarnin g hukmronligi 57 Kompaniya o‘z mavqyeini mustahkamlash maqsadida boshqa soha korxonasining qo‘shib olinishini qisman boshqa sohaga ham kirib kelish deb atasa bo‘ladi, lekin bunda yangi korxona tuzish ko‘zda tutilmaydi. Sohaga kirib kelishdagi xavf darajasi raqiblarning bunga bo‘lgan munosabati bilan birga sohaga endiga kirib kelgan shaxslarning bir qancha to‘siqlarga duch kelishi bilan belgilanadi. M.Porter tarmoqqa kirishdagi eng muhim to‘siqlar sifatida quyidagilarni ajratib ko‘rsatadi: Miqyos samarasi. Ishlab chiqarish hajmi qanchalik katta bo‘lsa, masulot birligiga to‘g‘ri keladigan xarajatlar miqdori kam bo‘ladi. Yangi ishtirokchilar bozorga deyarli ulkan ishlab chiqarish miqyosi bilan kirib kelmaydi. Bu esa tarmoqqa kirishdagi eng asosiy to‘siqdir. Mahsulot differensiasiyasi va savdo belgisining nufuzi. Firmalarning tarmoqda ishlab chiqaradigan tovar va xizmatlarining turi qanchali ko‘p bo‘lsa, bozorning egallanmagan nishasi shunchalik kam bo‘ladi. Kapitalga ehtiyoj. Tarmoqqa kirishda talab etiladigan dastlabki kapital qo‘yilmalar hajmi qanchalik katta bo‘lsa, firmalarning kirib kelishi kamroq bo‘ladi. Doimiy xarajatlarning yuqoriligi. Firmalarning ishlab chiqarishga sarflaydigan doimiy xarajatlari qanchalik ko‘p bo‘lsa, yangi ishtirokchilar tarmoqqa kirishning dastlabki davrlarida yuqori foyda olish imkoniyatidan mahrum bo‘ladi Aloqa va taqsimot kanallaridan foydalanish imkoniyati. Yangi ishtirokchilarning maqsadli auditoriya bilan bog‘lanishida aloqa va taqsimot kanallari muim hisoblanadi. Maqsadli auditoriya bilan dastlabki davrlarda samarali aloqa o‘rnata olmaslik va tovarlarni samarali taqsimlash imkoniyatining kamligi firmalarning tarmoqqa kirishida muammolarni keltirib chiqaradi. Hukumat siyosati. Tarmoqda erkin faoliyat olib borishning davlat tomonidan cheklanishi, tarmoqda ishlib chiqariladigan mahsulotlarga nisbatan qat‘iy shart va standartlarning mavjudligi, davlat ulushining ko‘pligi tarmoqning yangi ishtirokchilar uchun jalb etuvchanligini sezilarli darajada pasaytiradi. Qo’shimcha xatarlar. Yüklə 3,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|