O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
1.4.3. Sanoat 4.0 inqilobi. Intellektual korxona modeli. Yangi 
biznes  modellar. 
 
Insoniyat 
tarixida 
to‘rtta 
sanoat 
inqiloblari 
sodir 
bo‘ldi (1.4.1-jadval). Har  bir  inqilob o‘sha  davrning innovatsion 
texnologiyalarini  ixtiro  qilish  va   uni  inson  faoliyatiga joriy  etish 
bilan  bog‘liq . Natijada  iqtisodiyotning  yangi  tarmoqlari  paydo 
bo‘lib, davlatning  iqtisodiy ahvoli yahshilandi. 
 
1.4.1-jadval  
Sanoat inqiloblari va ularning natijalari 
 
Sanoat 
inqilobi
 
Davr
 
Yangilik
 
Natija
 
Birinchi 
sanoat 
inqilobi 
 XVIII asr-ning 
oxiri – XIX asr 
boshlanishi  
Suv va 
bug‘dvigatellari, 
dastgohlar, 
mexanik 
qurilmalar, 
transport, 
metallurgiya 
Agrar iqti-
sodiyotdan 
sanoat ishlab 
chiqarishiga 
o‘tish, 
transportni 
rivojlantirish 
Ikkinchi   
sanoat 
inqilobi 
XIX asrning ikk
inchi yarmi . -
 XX asr boshi 
Elektr energiyasi, 
yuqori sifatli 
po‘lat, neft, 
kimyo sanoati, 
telefon, telegraf 
Oqim ishlab 
chiqarish va 
mehnat 
taqsimoti, el-
ektrlashtirish, 
temir yo‘llar 

---

53 
Uchinchi san
oat inqilobi 
 XX oxiri –
 XXI 
asr boshida  
Raqamlashtirish, 
elektronika, AKT 
va dasturiy 
ta’minotni 
rivojlanishi 
( dasturiy 
ta’minot ) 
Avtomatlash-
tirish 
va roboto-
texnika 
To‘rtinchi sa
noat inqilobi 
"Sanoat 4.0" 
atamasi 2011- 
yilda joriy 
etilgan 
Global sanoat tar-
moqlari, 
Buyumlar In-
terneti, 3 D printe
r-lar, 
biotexnologiyalar
, neyrotarmoqlar, 
sun’iy intellect 
Taqsimlangan 
ishlab 
chiqarish, tar-
moqqa ja-
moaviy  
kirish, ishlab 
chiqaruvchilar
ning 
iste’molchi 
bilan 
to‘g‘ridan-
to‘g‘ri 
bog‘lanishi 
 
Birinchi sanoat inqilobi 
(XVIII asr oxiri – XIX asr boshlari) 
bug‘ energiyasi, mexanik qurilmalar ixtiro qilinishi va metallurgi-
yaning  rivojlanishi  tufayli  qishloq  xo‘jaligidan  sanoat  ishlab 
chiqarishga o‘tish bilan bog‘liq edi. 
Ikkinchi  inqilob 
20-asrning  boshlarida  elektr  energiyasining 
paydo  bo‘lishi, ishlab  chiqarish  va  mehnat  taqsimoti  bilan  sodir 
bo‘ldi (Genri Ford avtomobillarini yig‘ish liniyasi). 
Uchinchi  sanoat  inqilobi 
(1970-yildan  beri)  –  Ishlab 
chiqarish jarayonlarini jadal avtomatlashtirish va robotlashtirishni 
ta’minlovchi  elektron  va  axborot  tizimlarini  ishlab  chiqarishda 
foydalanish. 
To‘rtinchi  sanoat  inqilobi 
(bu  atama  2011-yilda  Germaniya 
tashabbusi - Sanoat 4.0 doirasida kiritilgan). 
 
 

---

54 
Aqlli korxona modeli
 
To‘rtinchi 
sanoat 
inqilobi 
negizida 
aqlli 
zavodlar 
bo‘lgan. Bunday korxonalarda har qanday murakkablikdagi ishlab 
chiqarish  jarayonlarini  amalga  oshirish  mumkin,  bunda  ishlamay 
qolish xavfini  minimallashtirish va "aqlli"  mahsulotlarning sama-
rali  yaratilishini  ta’minlash  mumkin. Ushbu  sohalarning  muhim 
tarkibiy  qismlaridan  biri  simsiz  tarmoqlar  bo‘lib,  ular  barcha 
jarayonlar,  mashinalar,  resurslar  va  ishchilarni  qamrab  oladi, 
shuningdek  kompaniyalar  o‘rtasida  ma’lumot  almashishga  imkon 
beradi. 
Bo‘lajak intellektual korxonaning shartli modeli  Rasm 1.4.3. 
da keltirolgan. 
Umumiy  tarmoqqa  kiritilgan  barcha  obyektlar  ma’lumotlar 
almashishi, muayyan harakatlar boshlashi va bir-birini boshqarishi 
mumkin. Bu  ishlab  chiqarish  jarayonlarini  modernizatsiya  qi-
lishni,  dizaynni,  ta’minot  zanjirini,  materiallardan  foydalanishni 
va  hayot  aylanishini  boshqarishni  soddalashtiradi. Shuningdek, 
Sanoat  4.0  butun  korxonaning  sifatini,  moslashuvchanligini  va 
ishonchliligini oshirish imkoniyatini beradi.