O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

razryadli) 
2 
0..65535 
Unsigned int (32 
razryadli) 
4 
0..42949667295 
Belgili tur 
Unsigned char 
1 
0..255 
Сhаr 
1 
-128.. 127 
Haqiqiy tur 
Flоаt 
4 
1.2Е-38..3.4Е38 
Double 
8 
2.2Е-308..1.8Е308 
Long double(32 
razryadli) 
10 
3.4е-4932..-3.4e4932 
Void 
2 ёки 4 
- 

C++ tilida o„zgaruvchi va o„zgarmaslarni e‟lon qilish 
C++ dasturlash tilida o‗zgaruvchilarni tasvirlash quyidagicha.
; 
Misol: Butun sonlarni tasvirlash.
#include
int main ()
{ int a,b; // a, b butun sonni e‘lon qilish
int m=12; //m butun sonini boshlang‘ich qiymatini berish
return 0;
}

Misol: Haqiqiy sonlarni tasvirlash.
#include
int main ()
{ double a,b; // a, b haqiqiy sonni e‘lon qilish
double m=12; //m haqiqiy sonini boshlang‘ich qiymatini berish
return 0;
}
Dasturlash tillarida dastur bajarilishi vaqtida qiymati o‗zgarmaydigan
identifikatorlar o‗zgarmaslar deyiladi.

C++ tilida o‗zgarmas (cons) – bu

fiksirlangan sonni, satrni va belgini ifodalovchi leksema hisoblanadi. Kompilyator

---

---

48

o‗zgarmasni leksema sifatida aniqlaydi, unga xotiradan joy ajratadi, ko‗rinishi va
qiymatiga (turiga) qarab mos guruhlarga bo‗ladi.
C++ dasturlash tilida o‗zgarmaslarni tasvirlash quyidagicha.
const =; 
Dasturni ijro etish jarayonida o‗z qiymatini o‗zgartirmaydigan kattaliklar
(identifikatorlar) o‗zgarmaslar deyiladi. O‗zgaruvchilarni initsiyalizatsiya
qilmasdan (ya‘ni boshlang`ich qiymatini bermasdan) e‘lon qilish mumkin. Lekin
o‗zgarmaslar, albatta, initsiyalizatsiyalanishi shart va bu qiymatni, dasturni
bajarish davomida o‗zgartirib bo‗lmaydi.
O‗zgarmaslar ham o‗zgaruvchilar kabi oldindan e‘lon qilinadi. Ularni e‘lon
qilishdan maqsad ham bu o‗zgarmaslar uchun xotiradan joy ajratishdir.
O‗zgarmaslarni e‘lon qilish uchun const kalit so‗zidan foydalaniladi, undan
keyin o‗zgarmas turi va nomi yozilib, yuqorida qayd qilganimizdek, dastlabki
qiymati ko‗rsatiladi va bu qiymat fiksirlangan qiymat hisoblanadi. Sonlardan
tashqari belgili o‗zgarmaslar tutuq belgisi (apostrof) ichiga olib yoziladi. Misol
tariqasida quyidagi dasturni tahlil qling:
#include
using namespace std;
int main( )
{
int n,m,k=5; int const x=3,y=12;
n=k*2;m=x+n;k=n+y;
cout <<"n="}

Dastur natijasi quyidagicha bo‘ladi:

n=10 m=13 k=22

Manfiy o‗zgarmaslarni ham aslida ishorasiz o‗zgarmas deb qaraymiz, faqat

unga ishorani o‗zgartirish amali qo‗llangan deb tushunamiz. Masalan, -3
o‗zgarmasni ishorasiz 3 soniga minus ishora qo‗yilgan yoki 3 ishorasiz soni -1ga
ko‗paytirilgan deb tushunish kerak.

Misol: O‗zgarmaslarni tasvirlash.
#include
int main ();

---

---

49

{ const a=45; // a o‗zgarmasni e‘lon qilish
return 0;
}