34
2-bob. KO„CHMAS MULK TAVSIFI, TASNIFI,
KO„RSATKICHLARI VA XUSUSIYATLARI
2.1. Ko„chmas mulk tavsifi va tasnifi
Ko‗chmas mulk bu – yerdan va unda joylashgan bino
inshootlardan tashkil topgan mulk. Ko‗chmas mulk o‗z ichiga yer ustida
yoki yer ostida joylashgan va yerga o‗rnatilgan moddiy mulklarni oladi.
Ko‗chmas mulk tarkibiga qonun bo‗yicha – yer maydonlari, uylar,
zavodlar, fabrikalar, qurilmalar, barcha turdagi qurilma inshootlar, bo‗sh
yer uchastkalari va temir yo‗llar, chegaralangan
suv obyektlari va yer
bilan bog‗liq barcha narsalar kiradi, ya‘ni bunday obyektlarni bir joydan
ikkinchi joyga ko‗chirish, ularga zarar yetkazmasdan amalga oshirib
bo‗lmaydi. Bular jumlasiga, shuningdek, o‗rmonlar, ko‗p yillik ekinlar,
binolar, inshootlar kiradi.
Ingliz tili terminologik tarixi bo‗yicha
quyidagi tushunchalar
mavjud estate, property, real:
estate – mulk, dala hovli. (поместье, имение, имущество,
состояние);
property
–
xususiy mulk, mulkdorlik huquqi,
sifat
(собственность, право собственности, свойство, качество);
real – haqiqiy, real, mavjud, (действительный, реальный,
настоящий).
Baholashga oid vazifani belgilashda baholovchi baholash obyektini
belgilaydi va unga tavsif beradi. Bunda, baholash obyekti sifatida bo‗sh
turgan (yaxshilanmagan) yer uchastkasi
yoki imorat solingan yer
uchastkasi (yaxshilashlardan iborat yer uchastkasi) olinadi.
Baholash obyektining qiymati unga bo‗lgan mulkiy (ashyoviy va
majburiyatga oid) huquqlar, mazkur huquqlarga
doir cheklashlar va
ularga boshqa shaxslar huquqlarining yuklanishini hisobga olib
aniqlanadi. Bunday huquqlarga quyidagilar kiradi:
to‗la mulkdorlik huquqi;
egalik qilish huquqi;
tasarruf etish huquqi;
35
foydalanish huquqi;
yer uchastkasiga umrbod meros
qilib qoldiriladigan egalik
huquqi;
yer uchastkasidan doimiy (muddatsiz) foydalanish huquqi;
ijaraga olish huquqi;
servitut;
qonun hujjatlari bilan taqiqlanmagan boshqa huquqlar.
Baholash shartnomasi shartlariga va baholash obyektining
xususiyatlariga qarab to‗la mulkdorlik
huquqini yoki ayrim mulkiy
huquqlarni baholash belgilanishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: