Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti
Yüklə 5,02 Kb. Pdf görüntüsü
|
| DIV
1 , P 1 – mos ravishda t =1 davrda dividend va aksiya bahosi. Mos ravishda, investitsiya daromadliligi 𝑌 = 𝐷𝐼𝑉 1 + (𝑃 1 − 𝑃 0 ) 𝑃 0 bu erda P 0 – t=0 davrdagi aksiya bahosi yoki aksiyaning boshlangʻich maʻnosi. n davrli muddatga investitsiyalar uchun 𝑉 = ∑ 𝐷𝐼𝑉 𝑡 (1 + 𝑟) 𝑡 + 𝑃 𝑛 (1 + 𝑟) 𝑛 𝑛 𝑡=1 Aksiyalarning muomala muddati formal jihatdan cheklanmaganligi sababli 𝑛 → ∞ sharoitida oxirgi qoʻshiluvchi nolga intiladi. Shunda 𝑉 = ∑ 𝐷𝐼𝑉 𝑡 (1 + 𝑟) 𝑡 ∞ 𝑡=1 Olingan ifoda amerikalik olim J.Williams tomonidan ishlab chiqilgan dividendlarni diskontlash modeli (Dividend Discount Model – DDM ) sifatida maʻlum. Mazkur modelga muvofiq oddiy aksiyalar qiymati joriy vaqtda diskontlangan barcha dividendlar summasiga teng. Agar ayni vaqtdagi aksiya bozor bahosi maʻlum boʻlsa, uning ichki daromadliligi Y quyidagi tenglama yordamida aniqlanishi mumkin: 𝑃 = ∑ 𝐷𝐼𝑉 𝑡 (1 + 𝑌) 𝑡 ∞ 𝑡=1 = 0 Aksiyalar muomala muddatining cheklanmaganligi sababli mazkur moliyaviy instrument boʻyicha investitsiyalar samaradorligini baholash uchun yuqoridagi formulalarni amaliy qoʻllash DIV t miqdorni aniqlashning murakkabligidan kelib chiqqan holda chegaralangan. Chunki investorlar tomonidan hattoki yaqin kelajakdagi dividendlarni aniq bilish mumkin emas. Shuning uchun ham tahlil oʻtkazishda odatda dividendlarning mumkin boʻlgan yoki kutilayotgan oʻsish surʻatlari borasidagi taxminlardan kelib chiqiladi. Eng oddiy taxmin investitsiya butun muddati davomida dividendlar miqdorining oʻzgarmay qolishi hisoblanadi, yaʻni: DIV 0 = DIV 1 =...=DIV n = DIV= const. Shunda aksiya qiymatini baholash formulasi quyidagi koʻrinishga keladi: 𝑉 = 𝐷𝐼𝑉 [∑ 1 (1 + 𝑟) 𝑡 ∞ 𝑡=1 ] n→∞ sababli kvadrat qavs ichidagi miqdor r ga intiladi va baholash modeli soddalashadi: 𝑉 = 𝐷𝐼𝑉 𝑟 44 Bu ifoda J.Gordonning nollik oʻsish modeli sifitadi maʻlum va bu modeldan qatʻiy belgilangan dividend toʻlanuvchi imtiyozli aksiyalarni baholash uchun foydalanish mumkin. Misol koʻrib chiqamiz. Yillik 6 birlik dividend toʻlanadigan aksiyaning bozor bahosi 35 birlik. Agar investor uchun daromadlilik meʻyori 20 foiz boʻlsa, aksiya qiymatini aniqlang. 𝑉 = 6 0,2 = 30 𝑏𝑖𝑟𝑙𝑖𝑘 Bundan koʻrinib turibdiki, aksiya ortiqcha baholangan va boshqa shart- sharoitlar teng boʻlganda uni sotib olishni rad etish kerak. Nollik oʻsish modelida aksiya daromadliligi quyidagi formula boʻyicha aniqlanadi: 𝑌 = 𝐷𝐼𝑉 𝑃 Yuqorida keltirilgan misol boʻyicha aksiya daromadliligi 6/35=0,1714 ga teng va koʻrinib turibdiki talab qilinadigan daromadlilik meʻyori 20 foizdan past. Bunday sharoitda operatsiyaning samarasizligi haqidagi xulosa tasdiqlanadi. Aksiyalarni baholash boʻyicha oddiy va keng tarqalgan yondashuvlardan yana biri doimiy oʻsish modeli hisoblanadi. Mazkur model asosida aksiyalar boʻyicha dividend toʻlovlari proporsional tarzda qandaydir g miqdor (yaʻni bir xil oʻsish surʻati)ga oʻsishi toʻgʻrisidagi taxmin (faraz) yotadi. Shunda DIV t = DIV t-1 ( 1+g ) yoki DIV t = DIV 0 ( 1+g ) t . Bunday holatda aksiya qiymati quyidagicha aniqlanadi: 𝑉 = ∑ 𝐷𝐼𝑉 0 (1 + 𝑔) 𝑡 (1 + 𝑟) 𝑡 = 𝐷𝐼𝑉 0 [∑ (1 + 𝑔) 𝑡 (1 + 𝑟) 𝑡 ∞ 𝑡=1 ] ∞ 𝑡=1 Koʻrish mumkinki, n→∞ sababli kvadrat qavs ichidagi ifoda r˃g boʻlganda (1 + g)/(r – g) miqdorga intiladi: Shunda doimiy oʻsish modeli quyidagi koʻrinishga keladi: 𝑉 = 𝐷𝐼𝑉 0 [ 1 + 𝑔 𝑟 − 𝑔 ] = 𝐷𝐼𝑉 1 𝑟 − 𝑔 Misol koʻrib chiqamiz. Yuqoridagi misol boʻyicha dividendlarning doimiy oʻsishi yillik 5 foiz boʻlishi kutilyapti. Boshqa shartlar oʻzgarmaganda aksiya qiymatini aniqlang. 𝑉 = 6 × [ 1 + 0,05 0,2 − 0,05 ] = 42 𝑏𝑖𝑟𝑙𝑖𝑘 Eslatib oʻtish kerakki, nollik oʻsish modeli doimiy oʻsish modelining g=0 boʻlgandagi alohida holati hisoblanadi. Doimiy oʻsish modelida investitsiya daromadliligi quyidagi formula orqali aniqlanadi: 𝑌 = 𝐷𝐼𝑉 0 (1 + 𝑔) 𝑃 + 𝑔 = 𝐷𝐼𝑉 1 𝑃 + 𝑔 Agar oldingi misolda aksiyaning bozor bahosi 35 birlik boʻlsa, boshqa shartlar oʻzgarmagan holatda uning daromadliligi quyidagicha boʻladi: 45 𝑌 = 6 × (1 + 0,05) 35 + 0,05 = 0,23 𝑦𝑜𝑘𝑖 23 𝑓𝑜𝑖𝑧 Gordon modeli aksiyalarni baholashda oddiy yondashuv boʻlsa ham, uning qoʻllanilishi boʻyicha qator cheklovlar mavjud. Bunda birinchi cheklov uzoq muddat davomida (mohiyatiga koʻra muddatsiz ravishda) dividendlarning bir xil surʻatda oʻsishi haqidagi faraz bilan bogʻliq. Korxonaning koʻrsatkichlari, xususan foyda miqdorining bir xil surʻatda oʻsishi aniq emas va amaliyotda koʻpchilik korxonalarda bunday farazlar oʻz isbotini topmaydi. Ikkinchi cheklov barqaror oʻsish surʻatini belgilashda kuzatiladi. Umumiy holda barqaror oʻsish surʻatlarini belgilashda oʻrtacha tarmoq koʻrsatkichi bilan muvofiqlashtirish yoki farqli jihatlarni asoslash talab etiladi. Umuman Gordon modelini barqaror moliyaviy siyosatga va tarmoq boʻyicha oʻrtacha oʻsish surʻatlariga yaqin oʻsishga erishayotgan aksiyadorlik jamiyatlariga nisbatan qoʻllash maqsadga muvofiq. Dividendlarni diskontlashning eng umumiy va reallikka yaqin modellaridan biri oʻzgaruvchan oʻsish modeli hisoblanadi. Bunday modelni amalga oshirishning mumkin boʻlgan yondashuvlarini quyidagi rasmda keltiramiz (17-rasm) 17-rasm. Yüklə 5,02 Kb. Dostları ilə paylaş:
|